Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, sáng 24/11.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) quan tâm về những vấn đề liên quan đến AI và sử dụng dữ liệu cho huấn luyện AI. Ông cho rằng, dự thảo bổ sung cho phép tổ chức, cá nhân “sử dụng văn bản và dữ liệu đã được công bố hợp pháp và công chúng được phép tiếp cận nhằm mục đích nghiên cứu, huấn luyện và phát triển hệ thống trí tuệ nhân tạo”. Tuy nhiên, để tránh tranh chấp về phạm vi sử dụng, ông đề nghị làm rõ tiêu chí “không gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu” và bổ sung cơ chế đánh giá tác động khi khai thác dữ liệu ở quy mô lớn, nhằm hài hòa giữa thúc đẩy đổi mới sáng tạo và bảo vệ quyền tác giả trong môi trường số.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM).

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) đề cập đến quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm AI, vấn đề đang được nhiều nước và tổ chức quốc tế tranh luận. Theo dự thảo luật, tác giả phải trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm, kể cả trường hợp đồng tác giả thì cũng phải là 2 người trở lên. Hệ thống AI không được công nhận là tác giả kể cả trong trường hợp là tác giả duy nhất hoặc là một trong số các tác giả. Điều này đồng nghĩa với việc dự thảo luật không thừa nhận quyền sở hữu trí tuệ của AI và không bảo hộ các tác phẩm do AI tạo ra.

ĐB Phạm Trọng Nghĩa cũng đề nghị ghi nhận quyền sở hữu trí tuệ đối với các tác phẩm do AI tạo ra và áp dụng mô hình bảo vệ có điều kiện. Đồng thời, dự thảo luật cũng phải nhấn mạnh nguyên tắc sáng tạo của con người là yếu tố cốt lõi, xác định rõ AI không phải là chủ thể quyền mà chủ thể quyền là con người, là người cuối cùng sử dụng/vận hành AI, trừ trường hợp có thỏa thuận là người khác. “Cách tiếp cận này không phủ nhận vai trò của AI nhưng vẫn giữ vững yêu cầu về tính nguyên gốc của sản phẩm và sự sáng tạo của con người”, ĐB Phạm Trọng Nghĩa nêu.

ĐB Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn).

ĐB Phạm Trọng Nghĩa đề nghị bổ sung quy định, tác phẩm, sản phẩm do hệ thống AI tạo ra chỉ được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ khi có sự tham gia sáng tạo đáng kể của con người trong quá trình hình thành, chỉnh sửa hoặc định hướng nội dung; quy định quyền sở hữu, khai thác và trách nhiệm pháp lý đối với sản phẩm do AI tạo ra thuộc về tổ chức, cá nhân trực tiếp huấn luyện, vận hành tạo ra.

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, tư tưởng chính về sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ lần này là sở hữu trí tuệ phải biến kết quả nghiên cứu thành tài sản để có thể giao dịch, khi đó mới có thị trường và công nghệ. Sở hữu trí tuệ phải trở thành tài sản của doanh nghiệp, có thể định giá, mua bán, được đưa vào báo cáo tài chính, có thể là tài sản đảm bảo để đi vay góp vốn, nhất là tài sản công nghệ mới, công nghệ số. Chuyển dịch quan trọng nhất của sở hữu trí tuệ là chuyển dịch từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Sở hữu trí tuệ phải trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của doanh nghiệp và quốc gia.

Một quốc gia phát triển là một quốc gia mà tài sản vô hình, tài sản trí tuệ chiếm tới 80% tổng tài sản. Việt Nam đã đến giai đoạn phải ưu tiên phát triển và bảo vệ tài sản trí tuệ để phát triển Việt Nam thành nước có thu nhập cao. Do vậy, cơ bản các sửa đổi, bổ sung là xoay quanh định hướng mới này, đồng bộ với các luật KH-CN liên quan.

Bộ trưởng cũng nêu rõ, ban soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu kỹ ý kiến về việc sử dụng thông tin đã được công bố hợp pháp, công khai và công chúng được phép tiếp cận nhằm mục đích huấn luyện AI, với điều kiện là kết quả đầu ra của AI không xâm phạm quyền tác giả. “Giống như chúng ta đọc thông tin trên mạng dùng để suy luận, nhận thức, học hỏi thì không phải xin phép tác giả, nhưng khi tạo ra nội dung khác thì phải đảm bảo không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác. AI mà không được tiếp cận dữ liệu thì sẽ không có AI. Cách mà chúng ta ứng xử với trí tuệ con người như thế nào thì nên ứng xử như vậy đối với AI. Tuy nhiên, ban soạn thảo sẽ nghiêm túc nghiên cứu, cân nhắc thận trọng nội dung này”, Bộ trưởng phát biểu.

(tổng hợp)