Từ cú click nhỏ đến thiệt hại nghìn tỷ đô

Thế giới đang bước vào thời kỳ mà ranh giới giữa thật và ảo gần như bị xóa nhòa. Không gian mạng được xem là công cụ phục vụ phát triển, đang trở thành "chiến trường vô hình" của tội phạm mạng tổ chức các cuộc tấn công không cần vũ khí, không có khói lửa, nhưng hậu quả có thể làm tê liệt cả nền kinh tế.

Điều đáng nói, tội phạm mạng không còn là những cá nhân cô lập ngồi sau màn hình, đã trở thành những tập đoàn ngầm xuyên quốc gia, vận hành như doanh nghiệp có tổ chức, có đầu tư, có lợi nhuận, và có cả chuỗi cung ứng ngầm toàn cầu.

Không gian mạng đang trở thành "chiến trường vô hình" của tội phạm mạng tổ chức các cuộc tấn công gây hậu quả có thể làm tê liệt cả nền kinh tế (Ảnh minh hoạ)

Theo báo cáo Cybersecurity Ventures (một tổ chức nghiên cứu và truyền thông trong ngành an ninh mạng), tổng thiệt hại toàn cầu do tội phạm mạng dự kiến đạt tới 10,5 nghìn tỷ USD trong năm 2025, tăng gấp ba lần chỉ trong một thập kỷ.

"Nếu được tính như một nền kinh tế, “nền kinh tế tội phạm số” này sẽ đứng thứ ba thế giới, chỉ sau Mỹ và Trung Quốc. Mỗi giờ, hơn 100 người trên hành tinh trở thành nạn nhân của một vụ tấn công mạng và cứ mỗi giây, hơn 3.800 thiết bị bị xâm nhập trái phép", Cybersecurity Ventures dẫn chứng.

Những con số khổng lồ ấy không chỉ phản ánh thiệt hại vật chất, mà còn cho thấy sự tổ chức chuyên nghiệp của mạng lưới tội phạm toàn cầu. Chúng thuê chuyên gia công nghệ, sử dụng AI để viết mã độc, rửa tiền qua tiền điện tử, và thậm chí có “dịch vụ chăm sóc khách hàng” trên chợ đen mạng để hỗ trợ người mua dữ liệu đánh cắp.

Ở Việt Nam, các vụ tấn công mạng mang yếu tố xuyên biên giới đang gia tăng mạnh. Điển hình là vụ tin tặc quốc tế ShinyHunters tấn công Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia (CIC), khiến dữ liệu hàng triệu người vay bị rao bán trên diễn đàn ngầm.

Điều đáng nói, máy chủ đặt tại châu Âu, nhóm tin tặc ở Nam Á, nạn nhân ở Việt Nam - một minh chứng rõ ràng rằng tội phạm mạng đã xóa nhòa khái niệm lãnh thổ.

Những cuộc tấn công không biên giới

Thế giới từng chứng kiến vụ tấn công hệ thống chuyển tiền SWIFT năm 2016, khi tin tặc đánh cắp hàng chục triệu USD từ các ngân hàng chỉ bằng vài dòng mã. Hay vụ mã độc WannaCry năm 2017, lan tới hơn 150 quốc gia trong 48 giờ, khiến hàng loạt bệnh viện Anh, hãng xe Pháp, hệ thống giao thông Đức và Tây Ban Nha phải dừng hoạt động.

Điểm chung của những vụ này, kẻ tấn công không cần có mặt ở quốc gia bị hại. Một lỗ hổng phần mềm ở châu Âu có thể bị khai thác từ châu Á; một email giả ở Việt Nam có thể xuất phát từ máy chủ ở Mỹ. Thế giới đang kết nối chặt chẽ hơn bao giờ hết và chính sự kết nối ấy khiến rủi ro lan nhanh hơn mọi biên giới chính trị.

Việt Nam cũng từng ghi nhận hơn 17.000 cuộc tấn công mạng nhắm vào hệ thống trong nước. Đáng chú ý, 65% nguồn tấn công xuất phát từ máy chủ đặt ở nước ngoài. 

Những con số đó buộc Việt Nam phải chuyển hướng từ phòng thủ sang phòng thủ chủ động, từ phản ứng sang kiến tạo. Các cơ quan chức năng đang tăng cường hợp tác với Interpol, Europol và các tổ chức quốc tế. Trong đó, Công ước Hà Nội về chống tội phạm mạng bước tiến lớn trong việc xây dựng hành lang pháp lý toàn cầu.

Giới chuyên gia an ninh mạng đánh giá, Việt Nam không chỉ tham gia, mà còn chủ động dẫn dắt sáng kiến về hợp tác điều tra, chia sẻ dữ liệu, và bảo vệ hạ tầng trọng yếu. Đây không chỉ là vấn đề công nghệ, mà là chiến lược an ninh quốc gia.

Nên phòng tuyến cũng không thể một mình

Cũng theo giới chuyên gia an ninh mạng, thiệt hại qua các cuộc tấn công an ninh mạng không chỉ là tài chính. Cái giá đắt hơn đó là khủng hoảng niềm tin - nền tảng của xã hội số. Khi người dân không còn niềm tin vào sự an toàn của các giao dịch điện tử, ngân hàng số, dữ liệu cá nhân, thì toàn bộ tiến trình chuyển đổi số quốc gia sẽ chững lại.

Tội phạm mạng không biên giới là tránh nhiệm chung của nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức xã hội và người dân

"Khi ngân hàng bị đánh cắp thông tin, niềm tin tài chính lung lay. Khi doanh nghiệp bị tống tiền, thị trường mất niềm tin đầu tư. Mỗi khi người dân bị lừa đảo trên mạng, họ mang trong lòng nỗi sợ hãi vô hình với mọi dịch vụ số. Niềm tin, vốn là tài sản vô hình của thời đại dữ liệu, đang trở thành mục tiêu tấn công nguy hiểm nhất”, một chuyên gia an ninh mạng cho hay.

Có thể khẳng định rằng, không gian mạng là một phần không thể tách rời của đời sống hiện đại và cuộc chiến này không chỉ riêng ai, nó cần sự tham gia của toàn xã hội. Trong đó, Chính phủ kiến tạo khung pháp lý, bảo vệ hạ tầng trọng yếu. Doanh nghiệp cần quan tâm và đầu tư hệ thống bảo mật, đào tạo nhân viên, tôn trọng đạo đức dữ liệu. Còn với người dân cần nâng cao cảnh giác, bảo vệ thông tin cá nhân, hành xử có trách nhiệm trên mạng.

“Chỉ khi ba trụ cột ấy cùng đứng chung, chúng ta mới có thể xây dựng phòng tuyến niềm tin số nơi công nghệ phục vụ con người, và con người đủ tỉnh táo để làm chủ công nghệ”, một chuyên gia đánh giá.

Tội phạm mạng không biên giới, nên phòng tuyến cũng không thể một mình. Đó không chỉ là lời cảnh báo, mà là lời hiệu triệu cho một cuộc chiến mới cuộc chiến của niềm tin. Niềm tin ấy không đến từ tường lửa hay mật khẩu, mà đến từ sự đồng lòng giữa con người, doanh nghiệp và quốc gia trong việc bảo vệ không gian mạng an toàn, minh bạch và nhân văn.

Đạt Dương - Sỹ Đồng