Tội phạm lừa đảo trên môi trường số đang ngày càng gia tăng với mức độ tinh vi, phức tạp. Theo phản ánh trong chương trình Thời sự 19h của VTV1, một trong những nguyên nhân chính là cơ chế kiểm soát lỏng lẻo và xử lý thiếu minh bạch của các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới.

Trong bối cảnh đó, Công ước Hà Nội – văn kiện pháp lý toàn cầu đầu tiên của Liên Hợp Quốc trong lĩnh vực phòng, chống tội phạm mạng – được kỳ vọng sẽ tạo ra bước ngoặt lớn trong việc buộc các nền tảng phải chia sẻ trách nhiệm và tuân thủ luật pháp quốc tế.

Theo số liệu được đề cập, thiệt hại do tội phạm mạng gây ra trên toàn cầu năm 2025 ước tính vượt 10.500 tỷ USD. Riêng tại Việt Nam, năm 2024, các vụ lừa đảo trực tuyến đã gây thiệt hại gần 19.000 tỷ đồng. Các nền tảng xuyên biên giới với hàng tỷ người dùng đã vô hình chung trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho hoạt động tội phạm. Tốc độ lan truyền chóng mặt, tính ẩn danh cao và khả năng tẩu tán tài sản nhanh chóng khiến việc truy vết, xử lý gặp rất nhiều khó khăn, đòi hỏi một cơ chế hợp tác quốc tế thực chất và minh bạch hơn.

Trao đổi trên VTV1, Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm, Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng: trong bối cảnh hiện nay, an ninh mạng đã trở thành một thành tố quan trọng của an ninh quốc gia, khi các hình thức tấn công mạng, khủng bố mạng, tội phạm mạng và gián điệp mạng ngày càng gia tăng và có tính xuyên biên giới.“Tội phạm mạng không chỉ đe dọa kinh tế mà còn đe dọa nền tảng an ninh và chủ quyền quốc gia. Đó là lý do các cơ chế hợp tác quốc tế như Công ước Hà Nội trở nên đặc biệt cấp thiết.”— Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm (trao đổi trên VTV1).

Công ước Hà Nội ra đời sau hơn hai thập kỷ nỗ lực đàm phán giữa các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc, thiết lập mạng lưới đầu mối liên lạc 24/7, cho phép các nước hỗ trợ khẩn cấp, rút ngắn quy trình pháp lý và đẩy nhanh truy vết tội phạm mạng.

Theo Thiếu tướng, PGS.TS Trịnh Ngọc Quyên, Giám đốc Học viện An ninh Nhân dân, được VTV1 dẫn lời, Việt Nam cần thiết lập các kênh phối hợp chính thức với các nền tảng xuyên biên giới. Việc vận dụng các điều khoản của Công ước Hà Nội sẽ giúp yêu cầu các nền tảng hợp tác trong truy vết, ngăn chặn, gỡ bỏ nội dung vi phạm pháp luật, đồng thời góp phần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý quốc tế về không gian mạng.

Ở góc nhìn công nghệ, ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng Ban Nghiên cứu, Tư vấn, Phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế – Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA), chia sẻ trên VTV1 rằng, Công ước Hà Nội sẽ giúp thiết lập một tiêu chuẩn chung toàn cầu trong việc xử lý các hành vi phạm tội trên không gian mạng, đồng thời thúc đẩy sự phối hợp hiệu quả giữa các quốc gia.

Khi được ký kết và phê chuẩn, Công ước Hà Nội sẽ trở thành công cụ pháp lý đắc lực để hoàn thiện cơ chế phối hợp toàn cầu, buộc các nền tảng mạng xã hội tuân thủ luật pháp quốc tế, chủ động ngăn chặn, gỡ bỏ nội dung vi phạm, và hợp tác chặt chẽ với cơ quan chức năng.

Sự kiện này không chỉ mang ý nghĩa lịch sử đối với Liên Hợp Quốc, mà còn khẳng định vai trò, uy tín và sáng kiến của Việt Nam trong việc kiến tạo trật tự pháp lý quốc tế mới cho không gian mạng, góp phần bảo vệ chủ quyền số, nâng cao niềm tin số và an toàn cho mọi người dùng.

Khi các quốc gia cùng chung tiếng nói, các nền tảng xuyên biên giới sẽ không còn “vùng an toàn” cho tội phạm mạng ẩn náu. Đây chính là nền tảng cho một kỷ nguyên hợp tác số minh bạch, an toàn và có trách nhiệm hơn.

Thu Uyên