Vi phạm bản quyền kỹ thuật số: Trận chiến không ranh giới

Chia sẻ về vấn nạn vi phạm bản quyền trên môi trường số, luật sư Lê Quang Vinh chia sẻ, “Một trong những vấn đề pháp lý nan giải nhất hiện nay tại Việt Nam chính là việc xử lý các hành vi vi phạm bản quyền trên môi trường số”.

Luật sư Lê Quang Vinh, Giám đốc Công ty sở hữu trí tuệ Bross & Partners.

Ông dẫn chứng bằng trường hợp của trang web “Xôi lạc” một nền tảng phát sóng lậu các trận bóng đá quốc tế, đây là ví dụ điển hình cho thấy sự bất lực của pháp luật trong việc xử lý vi phạm bản quyền xuyên biên giới. Mặc dù hoạt động phi pháp đã kéo dài trong nhiều năm, nhưng chính quyền Việt Nam không thể “đụng” đến hệ thống này vì một lý do hết sức đơn giản là server của trang này đặt ở nước ngoài và liên tục thay đổi địa chỉ IP để tránh bị phát hiện.

Các trang web lậu hoạt động công khai trên mạng, thậm chí còn chèn đường link các cược trái pháp luật. Ảnh chụp màn hình.

Sự bất lực này không phải là chuyện riêng của cơ quan thực thi pháp luật, mà bắt nguồn từ một lỗ hổng nghiêm trọng trong khung pháp lý hiện hành. Theo ông Lê Quang Vinh, hiện Việt Nam vẫn chưa có đầy đủ cơ sở pháp luật để thu thập, lưu giữ và sử dụng các chứng cứ điện tử, đây cũng là yếu tố sống còn trong các vụ kiện liên quan đến bản quyền kỹ thuật số.

Trong khi các trang web lậu không chỉ đơn thuần vi phạm bản quyền bằng việc phát sóng nội dung mà còn ẩn chứa hệ sinh thái tội phạm phức tạp, điển hình là các hoạt động quảng cáo cho cờ bạc trực tuyến, cá độ, thậm chí là lừa đảo xuyên quốc gia. Trong khi đó, các chế tài xử lý hiện tại vẫn chủ yếu tập trung vào phần “ngọn” của vi phạm bản quyền mà chưa có công cụ đủ mạnh để xử lý phần “gốc” các dòng tiền ngầm, các hoạt động vi phạm pháp luật công nghệ cao liên kết đằng sau.

Ông Lê Quang Vinh đề xuất trụ cột đầu tiên và cấp thiết nhất để giải bài toán này là hoàn thiện khung pháp lý.

“Chúng ta cần phải sửa đổi những bộ luật gốc, trong đó Bộ luật Tố tụng Dân sự là một điểm nghẽn lớn. Nếu không có quy định rõ ràng và đầy đủ về việc thu thập chứng cứ điện tử, thu thập dữ liệu xuyên biên giới, thì các hành vi vi phạm trên môi trường số vẫn sẽ tiếp tục tồn tại mà không thể xử lý”.

Vấn đề cần thiết là hợp tác quốc tế, Internet là không gian không biên giới, nên việc vi phạm bản quyền cũng không dừng lại ở phạm vi lãnh thổ quốc gia. Những trang web như “Xôi lạc” tồn tại được phần lớn là nhờ lợi dụng khoảng trống pháp lý giữa các quốc gia, nơi mà sự hợp tác điều tra, dẫn độ, ủy thác tư pháp vẫn còn rời rạc hoặc chưa được quy định cụ thể.

Việt Nam cần chủ động thúc đẩy các cơ chế hợp tác tư pháp song phương và đa phương về phòng chống tội phạm công nghệ cao, trong đó có vi phạm bản quyền. Việc này bao gồm cả ký kết các hiệp định về chia sẻ dữ liệu, ủy quyền điều tra, theo dõi dòng tiền, và đặc biệt là nhận diện và xử lý các hành vi phát tán nội dung lậu có yếu tố quốc tế.

Ông cảnh báo: “Nếu không có sự hỗ trợ quốc tế, các vụ việc như xôi lạc sẽ mãi mãi rơi vào trạng thái ‘biết mà không xử lý được’. Họ có thể kiếm tiền từ quảng cáo cờ bạc, sử dụng công nghệ để ẩn mình và trốn tránh luật pháp điều mà một quốc gia đơn lẻ khó có thể xử lý triệt để nếu thiếu đi sự phối hợp xuyên biên giới”.

Công nghệ là vũ khí chiến lược trong phòng chống vi phạm bản quyền số

Dù pháp lý và hợp tác quốc tế là hai nền móng thiết yếu, thì trụ cột cuối cùng mà ông Lê Quang Vinh nhấn mạnh lại chính là ứng dụng công nghệ như một công cụ chủ động và hiệu quả nhất để phòng chống vi phạm bản quyền kỹ thuật số.

Hệ thống công nghệ FMTS đây một giải pháp có khả năng giám sát và chặn các website lậu theo thời gian thực. Theo mô tả, FMTS có thể chặn tới 5.000 trang web vi phạm bản quyền, trên thời gian thực đây một năng lực đủ để “nghiền nát Xôi lạc”, bất kể hệ thống này có thay đổi IP hay chuyển máy chủ nhanh đến đâu.

Sự kết hợp giữa công nghệ giám sát chủ động, dữ liệu thời gian thực và năng lực chặn quy mô lớn là yếu tố giúp FMTS nổi bật so với các giải pháp thông thường hiện có tại Việt Nam.

“Ngay cả khi khung pháp lý chưa hoàn thiện, hoặc chưa thể theo kịp sự biến hóa của tội phạm số, thì công nghệ như FMTS vẫn có thể đóng vai trò như tuyến phòng thủ đầu tiên, hạn chế sự lây lan của các hành vi vi phạm”. ông Lê Quang Vinh phân tích.

Một hệ thống phòng vệ chủ động, không chỉ phản ứng sau khi vi phạm đã xảy ra mà còn có thể ngăn chặn trước các hành vi vi phạm có nguy cơ xảy ra, qua đó rút ngắn đáng kể chu trình xử lý và nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi chính đáng của các đơn vị sở hữu nội dung.

Mỗi lượt truy cập vào web lậu là một lần gián tiếp nuôi dưỡng hệ sinh thái tội phạm mạng. Đằng sau trận bóng phát lậu miễn phí là cả một mạng lưới trục lợi trên sự thờ ơ và dễ dãi của cộng đồng.

Cuộc chiến chống vi phạm bản quyền không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý hay doanh nghiệp sở hữu bản quyền, mà còn là ý thức của mỗi công dân mạng. Từ chối web lậu, tắt đi một đường link, chính là bật lên một hành động có trách nhiệm với pháp luật, với cộng đồng, và với chính sự an toàn của chúng ta trên môi trường số.

Thu Uyên