Hội nghị đánh dấu bước chuyển mình lịch sử của Smart City Việt Nam: Chấm dứt giai đoạn thí điểm rời rạc để bước vào giai đoạn "Thực thi, Chuẩn hóa và Hiệu quả" dưới tác động của Nghị định 269/2025/NĐ-CP và làn sóng công nghệ AI.

Năm 2025 được giới chuyên gia nhận định là "năm bản lề" mang tính quyết định đối với lộ trình phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam. Sau gần một thập kỷ triển khai Đề án 950 (2018-2025), bên cạnh những thành tựu bước đầu, thực tiễn cũng bộc lộ những hạn chế về sự thiếu đồng bộ dữ liệu, đầu tư dàn trải và hiệu quả chưa tương xứng với nguồn lực. Các đô thị Việt Nam đã đi qua giai đoạn "phong trào". Chúng ta đang bước vào giai đoạn "Thực chất": Công nghệ không để trình diễn, mà để giải quyết trực diện các "nỗi đau" của đô thị như: Ùn tắc, ngập lụt, thủ tục hành chính và tiết kiệm năng lượng. AI (Trí tuệ nhân tạo) đã bắt đầu đi vào từng ngõ ngách cuộc sống, từ dịch vụ công đến an ninh trật tự.

Ông Hoàng Hữu Hạnh - Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số Quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) khẳng định: “Đô thị thông minh thành công không bắt đầu từ công nghệ, mà bắt đầu từ thể chế, dữ liệu và con người. Nghị quyết 57 đã mở đường, và bây giờ Nghị định 269/2025/NĐ-CP chính là khung pháp lý để chúng ta phá bỏ tình trạng 'cát cứ số'. Đã đến lúc các địa phương phải rà soát lại toàn bộ đề án Smart City, chuyển từ việc đầu tư theo phong trào sang tập trung giải quyết các bài toán bức xúc nhất của đô thị theo quy chuẩn dữ liệu quốc gia.”

Toàn cảnh phiên toàn thể Hội nghị

Đồng quan điểm này, TS. Trần Ngọc Linh - Cục Phát triển Đô thị (Bộ Xây dựng) đưa ra cảnh báo về việc tách rời công nghệ khỏi quy hoạch gốc: “Đô thị thông minh không phải là một ‘đề án công nghệ’ độc lập đi bên cạnh quy hoạch đô thị. Nó chính là phương thức phát triển đô thị hiện đại. Năm 2025, 37 địa phương đã có đề án, nhưng số lượng không quan trọng bằng chất lượng. Chúng ta cần tránh chạy theo các mô hình thiếu bền vững, mà phải dùng công nghệ để giải quyết trực diện những điểm nghẽn lớn nhất của đô thị

Tại Hội nghị, chủ đề thu hút sự quan tâm đặc biệt và tranh luận sôi nổi nhất tại Hội nghị là phương thức quản trị đô thị trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp (tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng), nơi HĐND cấp quận/phường được bãi bỏ để tinh gọn bộ máy. Vấn đề đặt ra là: Làm sao để Lãnh đạo Thành phố nắm bắt được hơi thở cuộc sống tại cơ sở, giám sát hiệu quả mà không bị quá tải bởi các tầng nấc báo cáo hành chính?

TS. Nguyễn Nhật Quang - Viện trưởng Viện KHCN VINASA đã trình bày khái niệm "Bản sao số liên hợp" (Federated Digital Twin) như một lời giải về mặt công cụ quản trị: “Trong mô hình 2 cấp, phương châm là: 'Địa phương biết, địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm'. Nhưng để giám sát hiệu quả, chúng ta cần Bản sao số. Dữ liệu sinh ra ở đâu (xã/phường) thì được quản lý và cập nhật tại đó, nhưng được kết nối liên thông lên cấp tỉnh thông qua mô hình 'Liên hợp'. Lãnh đạo Thành phố nhìn vào Bản sao số sẽ thấy ngay dòng chảy dữ liệu từ cơ sở theo thời gian thực. Đó là cách công nghệ giúp chính quyền 'gần dân, sát dân' dù bớt đi một cấp trung gian.”

Củng cố cho luận điểm này, Thiếu tướng Vũ Văn Tấn - Cục trưởng Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06 - Bộ Công an) khẳng định vai trò của Dữ liệu dân cư (Đề án 06): “Quản trị xã hội thực chất là quản trị con người. Khi dữ liệu dân cư 'Đúng - Đủ - Sạch - Sống' được tích hợp vào bản đồ số của đô thị, chúng ta sẽ giải quyết được gốc rễ của an ninh trật tự. Công an khu vực và cán bộ phường sẽ là những 'cảm biến sống' cập nhật dữ liệu này hàng ngày, tạo nên một cơ sở dữ liệu sống cho Smart City”.

Hạ tầng công nghệ - Tiến tới đô thị nhận thức

Ông Nguyễn Văn Khoa - Chủ tịch VINASA, Trưởng Ban tổ chức nhấn mạnh: “Xu hướng tất yếu đang định hình tương lai các đô thị: Sự chuyển dịch từ "Connected Cities" (Đô thị Kết nối) sang "Cognitive Cities" (Đô thị có Nhận thức). Các thành phố tiên phong trong khu vực đã không còn dừng lại ở việc kết nối vạn vật (IoT) thụ động. Họ đang sử dụng AI như một "hệ điều hành" thực thụ – có khả năng tự học, tự thích ứng và tự ra quyết định. Mô hình Đô thị có Nhận thức sử dụng dữ liệu và AI để chủ động đáp ứng nhu cầu cư dân, thay vì chỉ phản ứng, với mục tiêu 90% dữ liệu được sử dụng hiệu quả. Smart City Việt Nam cần hướng tới của sự trưởng thành thực chất: Thông minh hơn, Xanh hơn và nhân văn hơn.”

Ông Nguyễn Văn Khoa - Chủ tịch VINASA, Trưởng Ban tổ chức Hội nghị phát biểu

Đồng quan điểm này, Tập đoàn Viettel đã công bố chiến lược xây dựng hạ tầng GPU và Cloud AI "Make in Vietnam" để xây dựng bộ não cho vận hành một đô thị nhận thức. Mobifone cũng chia sẻ về kế hoạch xây dựng Smart City 3.0 với điểm cốt lõi không nằm ở việc có bao nhiêu thiết bị thông minh hay cảm biến hiện đại mà nằm ở cách thức đô thị được vận hành - chủ động, dự báo trước và liên tục tối ưu hóa dựa trên dữ liệu thực tế. AI được tích hợp sâu để tối ưu vận hành, mô phỏng kịch bản, dự báo sớm, chủ động và hỗ trợ ra quyết đinh. Tập đoàn FPT cũng đề xuất các giải pháp AI giải quyết trực tiếp các vẫn đề về giao thông và môi trường, và mong muốn đưa Hà Nội thành thành phố AI đầu tiên của Việt Nam. Tập đoàn VNPT đề xuất công nghệ GEO AI để quản lý về tài nguyên môi trường, chống ngập lụt một cách chủ động.

Giải pháp công nghệ giúp giải quyết “điểm nghẽn” đô thị

Không dừng lại ở các thảo luận vĩ mô, Hội nghị năm nay vinh danh và trình diễn những giải pháp đã giải quyết thành công các "điểm nghẽn" kinh niên của đô thị thông qua chuỗi 05 hội thảo chuyên đề.

Hà Nội đã đột phá với "Nhân sự AI" giải quyết Điểm nghẽn Thủ tục hành chính. Mô hình Tổng đài AI và Trợ lý ảo sử dụng Gen AI hỗ trợ thủ tục hành chính hoạt động 24/7, giúp giảm tải tới 30-40% khối lượng công việc giải đáp lặp lại cho cán bộ. Hà Nội đã chứng minh AI có thể trở thành cầu nối nhân văn, minh bạch, xóa bỏ rào cản "giờ hành chính" giữa chính quyền và người dân.của Hà Nội được đánh giá là điểm sáng nhất về ứng dụng AI phục vụ dân sinh.

Tuy nhiên, cũng như các siêu đô thị khác Hà Nội xác định còn 05 điểm nghẽn lớn cần trọng tâm giải quyết trong năm 2026 bao gồm: ùn tắc giao thông, ngập úng, vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm và trật tự đô thị. Hà Nội đã kêu gọi đóng góp các giải pháp sáng tao khoa học công nghệ để giải quyết những điểm nghẽn này. Ngay trong tuần tới, Hà Nội cũng sẽ công bố 200 nhiệm vụ thực hiện cụ thể.

Bên cạnh đó, điểm nhấn nâng tầm vị thế của Hội nghị năm nay là sự tham gia sâu rộng của các tổ chức quốc tế, đặc biệt là Sáng kiến kết nối khu vực. Tại phiên toàn thể, Bà Hong Sin Kwek - Chủ tịch ACXOA (Hiệp hội Lãnh đạo Công nghệ ASEAN) đã chính thức công bố Sáng kiến “ONE ASEAN - 100 Digital Livable Cities” (Mạng lưới 100 Đô thị Đáng sống Số ASEAN). Bà chia sẻ tầm nhìn chiến lược: “Tương lai của ASEAN không nằm ở các quốc gia riêng lẻ, mà nằm ở sự kết nối của mạng lưới các siêu đô thị. ACXOA đặt mục tiêu trong 5 năm tới sẽ kết nối 100 thành phố tiêu biểu, nơi công nghệ được sử dụng để tạo ra sự thịnh vượng bao trùm (Inclusive Prosperity). Các đô thị Việt Nam như Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM, với tốc độ chuyển đổi số ấn tượng, sẽ là những mắt xích (Hub) quan trọng nhất của mạng lưới này để thu hút nguồn vốn xanh và chia sẻ dữ liệu cấp khu vực.”

Sáng kiến này mở ra cơ hội to lớn để các giải pháp Smart City "Make in Vietnam" không chỉ phục vụ trong nước mà còn xuất khẩu sang thị trường ASEAN đầy tiềm năng.

Phạm Lê