Chiều 1/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Chuyển đổi số.

Giải trình, làm rõ các ý kiến đại biểu nêu ra, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết đây là một luật mới, phức tạp, chưa có tiền lệ trên thế giới nên được xây dựng theo tinh thần luật khung, luật ngắn, dành sự linh hoạt trong triển khai cho Chính phủ. Hiện, các quy định liên quan đến chuyển đổi số còn rải rác ở nhiều văn bản, thiếu khung thống nhất, thiếu nguyên tắc chung và thiếu cơ chế điều phối tổng thể ở quy mô quốc gia.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu giải trình tại phiên thảo luận về dự án Luật Chuyển đổi số.

Xây dựng khung pháp lý thống nhất cho quốc gia số

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, Luật Chuyển đổi số hướng tới tạo hành lang pháp lý đồng bộ để đảm bảo chuyển đổi số đúng hướng, an toàn, hiệu quả; khắc phục tình trạng manh mún, chia cắt nền tảng; thúc đẩy Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số; đồng thời tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo.

Luật tập trung vào các nội dung lớn như:

Hình thành khung pháp lý thống nhất cho quốc gia số;

Thiết lập cơ chế pháp lý cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số;

Xác lập cấu trúc quản trị quốc gia về chuyển đổi số;

Luật hóa các cơ chế và nguồn lực tài chính, nhân lực số;

Quy định cơ chế đánh giá định kỳ, công khai các chỉ số chuyển đổi số.

Lần đầu tiên, các khái niệm trọng yếu như chuyển đổi số, hạ tầng số, dữ liệu số, nền tảng số, môi trường số, Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số được định nghĩa chính thức ở tầm luật.

Luật cũng chính thức hóa việc ban hành Chương trình chuyển đổi số quốc gia, Khung kiến trúc tổng thể quốc gia số, Khung quản trị dữ liệu, Khung năng lực số, và Bộ chỉ số đo lường chuyển đổi số quốc gia.

Bộ trưởng nhấn mạnh: chuyển đổi số là quá trình chuyển đổi phương thức hoạt động, quản trị và cung cấp dịch vụ sang môi trường số, trong đó công nghệ và dữ liệu chỉ là công cụ; mục tiêu cuối cùng là tạo ra giá trị mới, hiệu quả và minh bạch.

Phát triển nền tảng số dùng chung, thử nghiệm dự án chưa có tiền lệ

Giải thích về khái niệm nền tảng số, Bộ trưởng cho biết sự khác biệt cốt lõi giữa chuyển đổi số và việc ứng dụng CNTT trước đây chính là việc phát triển các nền tảng dùng chung, kết nối và chia sẻ dữ liệu mặc định, giúp triển khai nhanh, chi phí giảm theo quy mô và thay đổi cách vận hành hệ thống.

Luật xác định các nguyên tắc thiết kế, kiến trúc số theo hướng ưu tiên điện toán đám mây, nền tảng dùng chung, tái sử dụng dữ liệu và kết nối - chia sẻ dữ liệu mặc định; bảo đảm an toàn ngay từ khâu thiết kế; ưu tiên thuê dịch vụ số nếu đáp ứng yêu cầu và hiệu quả.

Đối với các dự án chuyển đổi số chưa có tiền lệ, vốn khó triển khai nhiều năm qua, Luật thiết kế giai đoạn phát triển thử nghiệm với ngân sách riêng và cơ chế chỉ định đối tác, nhằm kiểm chứng giải pháp trước khi lập dự án đầu tư chính thức.

Luật khuyến khích tăng chi đầu tư cho chuyển đổi số ở vùng khó khăn, nâng mức yêu cầu phổ cập dịch vụ viễn thông tại vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo… đảm bảo người dân có thể tiếp cận dịch vụ học trực tuyến, khám chữa bệnh từ xa.

Đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung quy định về quyền dữ liệu, bảo vệ trẻ em và chỉ số đánh giá chuyển đổi số

Trong thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) cho rằng dự thảo chưa quy định rõ các quyền của cá nhân, tổ chức khi tham gia không gian số như quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân, quyền chuyển dữ liệu giữa nền tảng, bảo vệ trẻ em trên môi trường số và phân loại nội dung theo độ tuổi.

Đại biểu cảnh báo các phương pháp thu thập, quản trị dữ liệu hiện nay tiềm ẩn nguy cơ vi phạm quyền riêng tư, sai lệch, lộ lọt dữ liệu. Bà đề nghị bổ sung quy định về quyền được tôn trọng thông tin cá nhân; cơ chế khiếu nại, bồi thường, trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước khi dữ liệu cá nhân bị xâm phạm và tăng cường bảo vệ nhóm yếu thế.

Đại biểu cũng chỉ ra tình trạng nhiều dự án số còn hình thức, thiếu liên thông, đầu tư lớn nhưng hiệu quả chưa cao. Bà đề nghị xây dựng bộ chỉ số đánh giá chuyển đổi số ở cấp quốc gia, bộ, ngành, địa phương.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) góp ý về quyền dữ liệu cá nhân và bảo vệ trẻ em trên môi trường số.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (TP.HCM) nhấn mạnh yêu cầu chuyển đổi số nhưng không để ai bị bỏ lại phía sau, cần có giải pháp hỗ trợ người cao tuổi, người ở vùng sâu, vùng xa, lao động trình độ thấp. Đại biểu đề xuất bổ sung quy định về kiến trúc số quốc gia, chuẩn tích hợp dữ liệu; phát triển hạ tầng số công cộng, định danh điện tử, chữ ký số, nền tảng chia sẻ dữ liệu, trung tâm dữ liệu theo nguyên tắc “một chuẩn, một nền tảng”.

Ông cũng đề nghị hoàn thiện nguyên tắc phát triển kinh tế số - xã hội số; công nhận dữ liệu là yếu tố sản xuất mới; dữ liệu phi cá nhân phải được chia sẻ, tổng hợp, chống độc quyền dữ liệu; xây dựng bộ chỉ tiêu chuyển đổi số quốc gia để tạo nền tảng cho chính quyền số, doanh nghiệp số và công dân số.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh tinh thần xuyên suốt của dự luật là lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, phát huy giá trị dữ liệu và hạ tầng công nghệ nhằm phục vụ phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Ông cho rằng chuyển đổi số không chỉ là công nghệ mà còn là tư duy dữ liệu, tư duy minh bạch, tư duy mở và chia sẻ, qua đó mở ra tầm nhìn về một quốc gia số, thúc đẩy nền kinh tế số năng động và một xã hội số nhân văn, bao trùm.

Lệ Thanh (tổng hợp)