Theo các dự báo quốc tế, trí tuệ nhân tạo (AI) có thể đóng góp tới 15.700 tỷ USD cho GDP toàn cầu vào năm 2030. Riêng Việt Nam, WIN World AI Index 2025 xếp nước ta đứng thứ 6/40 quốc gia về mức độ sẵn sàng cho AI, đạt 59,2/100 điểm. Nếu được áp dụng rộng rãi, AI được kỳ vọng có thể đóng góp 80 tỷ USD, tương đương 12% GDP của Việt Nam vào năm 2030.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo Việt Nam có thể rơi vào lệ thuộc công nghệ AI nước ngoài, khi phần lớn nền tảng lõi như chip, hạ tầng máy chủ, phần mềm hay kiến trúc mô hình AI đều do các tập đoàn quốc tế nắm giữ. Việc thiếu tự chủ không chỉ ảnh hưởng đến an ninh dữ liệu mà còn tác động lâu dài đến năng lực cạnh tranh công nghệ.

Thực tế, hành trình xây dựng AI có chủ quyền đang đối mặt nhiều thách thức: vốn đầu tư lớn, trình độ công nghệ chưa đồng đều, nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu. Một số chuyên gia nhận định Việt Nam có thể cần 20 năm để bắt kịp các cường quốc nếu không có bước đi đột phá.

Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, AI đang trở thành “một loại hạ tầng quốc gia”, tương tự điện hay viễn thông. “Ai làm chủ được AI, người đó sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, y tế, giáo dục, quản trị quốc gia và quốc phòng, an ninh…”, ông nói. Theo ông, làm chủ hạ tầng và công nghệ AI là yêu cầu cấp bách, gắn với tinh thần tự lực, tự cường.

Doanh nghiệp công nghệ trong nước được xem là lực lượng nòng cốt. Ông Nguyễn Hoàng Hưng, Giám đốc Công nghệ Viettel AI, cho biết Việt Nam hoàn toàn có khả năng làm chủ công nghệ nếu có chiến lược dài hạn. Viettel hiện vận hành 15 trung tâm dữ liệu, đầu tư mạnh vào hạ tầng GPU hàng đầu như Nvidia DGX SuperPOD và hàng trăm máy chủ HGX H200/H100, tạo nền tảng để phát triển hệ sinh thái AI “Make in Vietnam”.

FPT cũng thúc đẩy mạnh mẽ nghiên cứu AI. Ông Lê Hồng Việt, Tổng giám đốc FPT Smart Cloud, cho biết doanh nghiệp có thể đạt hiệu quả đầu tư gấp 3,7 lần với mỗi USD chi vào AI tạo sinh. Ông đề xuất chiến lược “AI có chủ quyền” 2025–2030 với bốn trụ cột: con người, hạ tầng số, sản phẩm và hệ sinh thái.

Về phía cơ quan quản lý, dự án Luật AI sẽ được Quốc hội thảo luận ngày 19/11. Thứ trưởng Bộ KH-CN Bùi Hoàng Phương cho biết dự thảo dựa trên các nguyên tắc: lấy con người làm trung tâm, bảo đảm an toàn - minh bạch, phát triển bền vững và cân bằng giữa đổi mới sáng tạo với bảo vệ quyền lợi người dân, doanh nghiệp.

An Lâm