Một trong những trọng tâm được nhấn mạnh là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số và hiện đại hóa toàn bộ hoạt động thi hành án dân sự, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, minh bạch hóa quy trình và giảm gánh nặng thủ tục cho người dân, doanh nghiệp.

Ứng dụng công nghệ trong thi hành án, từ quản lý đến thông báo điện tử

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, dự thảo Luật đã bổ sung điều khoản riêng về tăng cường sử dụng, ứng dụng khoa học - công nghệ và chuyển đổi số trong hoạt động thi hành án, thể chế hóa tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về hiện đại hóa ngành tư pháp.

Dự thảo đặt mục tiêu xây dựng hệ thống dữ liệu thi hành án dân sự thống nhất, liên thông và số hóa toàn diện hồ sơ thi hành án, giúp rút ngắn thời gian xử lý, giảm thiểu chi phí hành chính, đồng thời nâng cao tính chính xác và khả năng giám sát.

Một điểm mới đáng chú ý là quy định phương thức thông báo thi hành án qua phương tiện điện tử bên cạnh các hình thức truyền thống. Việc này được kỳ vọng giúp giảm tải thủ tục, tiết kiệm chi phí và tăng tính minh bạch, đặc biệt trong các vụ đại án.

Ngoài ra, dự thảo cho phép cơ quan thi hành án chủ động ra quyết định thi hành đối với các khoản bồi thường trong bản án hình sự nếu đã thu được tiền ở giai đoạn điều tra, xét xử, không cần chờ đơn yêu cầu thi hành án. Giải pháp này hướng đến tự động hóa quy trình nghiệp vụ, tăng tính chủ động cho cơ quan thi hành án và giảm thời gian chờ đợi của người dân.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh yêu cầu chuyển đổi số, hiện đại hóa hoạt động thi hành án dân sự.

Cải cách tổ chức và tinh gọn hệ thống nhờ nền tảng số

Trên cơ sở Kết luận số 162-KL/TW ngày 6/6/2025 của Bộ Chính trị, dự thảo Luật cũng tái cấu trúc hệ thống cơ quan thi hành án dân sự theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, gắn liền với chuyển đổi số. Theo đó, hệ thống THADS được tổ chức một cấp, gồm cơ quan quản lý thuộc Bộ Tư pháp, Bộ Quốc phòng, 34 cơ quan cấp tỉnh và 355 Phòng thi hành án khu vực có nhiệm vụ chuyên trách, không kiêm nhiệm hành chính.

Các cơ quan này sẽ hoạt động trên nền cơ sở dữ liệu điện tử thống nhất, giúp tăng cường phối hợp giữa Bộ Tư pháp, Tòa án, Viện Kiểm sát, Kho bạc Nhà nước, ngân hàng và công an trong xử lý thông tin thi hành án. Mô hình số hóa này được kỳ vọng giảm đáng kể sự chồng chéo và độ trễ thông tin giữa các cơ quan, hướng tới một hệ sinh thái pháp lý số minh bạch và chính xác hơn.

Một điểm mới khác là dự thảo Luật chính thức đổi tên Thừa phát lại thành Thừa hành viên và Văn phòng Thừa phát lại thành Văn phòng Thi hành án dân sự (THADS), thể hiện sự đổi mới mạnh mẽ và rõ ràng hơn trong phạm vi hoạt động.

Các Văn phòng THADS được phép tổ chức thi hành án theo yêu cầu của đương sự, đồng thời ứng dụng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, nộp - nhận tài liệu và theo dõi kết quả thi hành án trực tuyến. Cách tiếp cận này vừa đáp ứng yêu cầu xã hội hóa hoạt động tư pháp, vừa giúp chuẩn hóa và số hóa quy trình nghiệp vụ của Thừa hành viên, giảm tải cho cơ quan nhà nước nhưng vẫn đảm bảo giám sát của Bộ Tư pháp.

Đề xuất giám sát dữ liệu và nâng cao an ninh thông tin

Trong báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng tán thành định hướng chuyển đổi số trong dự thảo Luật, song lưu ý cần quy định rõ trách nhiệm phối hợp và bảo mật dữ liệu giữa cơ quan thi hành án với các cơ quan tài chính, ngân hàng, công an và Văn phòng THADS, tránh lộ lọt thông tin và bảo đảm tính minh bạch trong xử lý tài sản, tiền thi hành án.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng đề nghị làm rõ tư cách pháp lý và cơ chế vận hành điện tử của Phòng THADS khu vực, đảm bảo thống nhất dữ liệu với hệ thống Tòa án và Viện Kiểm sát nhân dân khu vực, tránh phát sinh vướng mắc khi triển khai.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra, đề nghị quy định chặt chẽ hơn về bảo mật và liên thông dữ liệu.

Với các nội dung đổi mới mạnh mẽ về chuyển đổi số, tinh gọn bộ máy, tự động hóa quy trình và minh bạch hóa thông tin, Dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho một hệ thống thi hành án dân sự điện tử, hiện đại, phục vụ tốt hơn người dân và doanh nghiệp.

Lệ Thanh (tổng hợp)