Tài sản số bước vào thời kỳ quản lý minh bạch

Trong bối cảnh kinh tế số ngày càng mở rộng, các loại hình tài sản dựa trên công nghệ blockchain đang dần khẳng định vai trò như một cấu phần mới của thị trường tài chính toàn cầu. 

Tại Việt Nam, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng và đầu tư đang tạo ra nhu cầu cấp thiết về một khung pháp lý để quản lý các hoạt động phát hành, giao dịch và đầu tư tài sản số. Trước thực tiễn đó, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 05 về thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong thời hạn 5 năm, văn bản pháp lý đầu tiên đặt nền móng cho việc hình thành khung quản lý đối với loại tài sản còn mới mẻ nhưng đang phát triển nhanh chóng. 

Bước đi này thể hiện rõ chủ trương phát triển thị trường tài chính gắn với công nghệ, đồng thời bảo đảm an toàn, minh bạch và quyền lợi cho các chủ thể tham gia không gian số.

Luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Law Firm

Theo luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Law Firm, việc ban hành Nghị quyết 05 đánh dấu bước chuyển mang tính bản lề trong quản lý và phát triển tài sản số tại Việt Nam. Đây không chỉ là động thái hợp pháp hóa một loại tài sản mới, mà còn là phép thử quan trọng cho năng lực quản lý, giám sát và vận hành hạ tầng công nghệ tài chính của quốc gia.

Ông Tú cho rằng khi tài sản mã hóa được đưa vào khuôn khổ pháp lý, thị trường sẽ chuyển từ trạng thái tự phát sang vận hành có kiểm soát. Điều này giúp đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư, doanh nghiệp phát hành và hệ thống tài chính tiền tệ nói chung.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch HĐQT Công ty Luật SBLAW, đánh giá đây là bước đột phá, bởi từ trước đến nay các loại tài sản mã hóa tồn tại trong “vùng xám”, không bị cấm nhưng cũng không được thừa nhận, khiến người phát triển và nhà đầu tư đều đối mặt với nhiều rủi ro. 

Khi Chính phủ cho phép thành lập, vận hành sàn giao dịch tài sản số, doanh nghiệp có cơ hội tham gia thị trường trong khuôn khổ được pháp luật bảo hộ, Nhà nước có thể quản lý giao dịch chặt chẽ hơn, còn nhà đầu tư được bảo vệ quyền lợi.

Đặc biệt, lần đầu tiên tài sản số được pháp luật công nhận là tài sản hợp pháp theo Bộ luật Dân sự, tương tự động sản và bất động sản. Đây là điểm mới mang tính đột phá, khẳng định sự hội nhập của Việt Nam với xu hướng tài chính số toàn cầu.

Về mặt tài chính ngân sách, việc giao dịch tài sản số được coi là giao dịch chịu thuế, tương tự chứng khoán, qua đó tạo thêm nguồn thu ổn định cho Nhà nước. Với nhà đầu tư, đây là kênh đầu tư và huy động vốn mới, phù hợp với xu hướng công nghệ cao và nhu cầu đa dạng của thế hệ trẻ.

Bài toán nhân lực và quản trị rủi ro trong giai đoạn thí điểm

Tuy vậy, theo ông Hà, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở nguồn nhân lực và năng lực quản trị rủi ro trong lĩnh vực blockchain và tài sản số. Thực tế, ngay cả các cơ quan quản lý nhà nước cũng chưa có nhiều chuyên gia am hiểu sâu về blockchain và tài sản số.

Để khắc phục, Việt Nam trước hết phải tập trung đào tạo nguồn nhân lực, sớm đưa các nội dung về blockchain, tài sản số và quản trị rủi ro tài chính vào chương trình chính quy của các trường đại học, học viện. Khi có nền tảng nhân lực đủ mạnh, thị trường mới vận hành minh bạch và an toàn.

Ông cũng nhấn mạnh, tư duy quản lý cần cởi mở trong giai đoạn thí điểm. Đây là quá trình vừa triển khai vừa hoàn thiện chính sách; nếu quy định quá chặt, doanh nghiệp và nhà đầu tư khó tham gia, thị trường sẽ chậm hình thành. Ngược lại, khi có nhiều hoạt động thực tế, cơ quan quản lý mới có cơ sở điều chỉnh, hoàn thiện khung pháp lý phù hợp hơn.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch HĐQT Công ty Luật SBLAW.

Dưới góc độ khuyến nghị quản lý, ông Trương Anh Tú cho rằng để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, cần sớm ban hành quy trình rõ ràng về cấp phép, giám sát và xử lý vi phạm. Các quy định phải đủ minh bạch để phân biệt giữa hoạt động hợp pháp và vi phạm, tránh tình trạng “vừa làm vừa dò đường” gây lúng túng cho cả doanh nghiệp lẫn cơ quan thực thi.

Theo ông, hạ tầng kỹ thuật là thách thức lớn nhất. Tài sản mã hóa hoạt động hoàn toàn trong môi trường số, đòi hỏi tiêu chuẩn bảo mật cao, hệ thống lưu ký  xác thực truy xuất dữ liệu đồng bộ và khả năng giám sát theo thời gian thực. 

Việc xây dựng sàn giao dịch tập trung có khả năng ghi nhận và truy vết mọi giao dịch là điều kiện tiên quyết để bảo đảm an toàn, minh bạch. Đồng thời, cần cơ chế kiểm toán độc lập về kỹ thuật để phát hiện và ngăn chặn gian lận, thao túng hoặc tấn công mạng có thể gây thiệt hại cho nhà đầu tư.

Về phía doanh nghiệp, ông Tú nhấn mạnh nguyên tắc phát hành tài sản mã hóa phải dựa trên “tài sản thật” nhằm bảo đảm tính bền vững, tránh thổi giá hoặc đầu cơ. Tuy nhiên, cần có hướng dẫn cụ thể để xác định thế nào là tài sản thật, tiêu chuẩn định giá và phương thức bảo đảm, giúp cơ quan cấp phép và doanh nghiệp có cùng cách hiểu.

Một yếu tố quan trọng khác là nghĩa vụ thuế. Cần sớm quy định rõ cơ chế tính thuế, nghĩa vụ khai báo và trách nhiệm của sàn giao dịch trong việc thu – nộp thay. Điều này không chỉ bảo đảm nguồn thu ngân sách mà còn tạo môi trường kinh doanh minh bạch, chính danh cho nhà đầu tư.

Ông Tú cho rằng khi khung pháp lý và hạ tầng kỹ thuật được hoàn thiện, Việt Nam có thể trở thành điểm đến mới cho dòng vốn đầu tư tài sản số, đồng thời tạo động lực phát triển cho các doanh nghiệp công nghệ, fintech và blockchain trong nước. Đây không chỉ là câu chuyện của đổi mới tài chính, mà còn là bước tiến để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị kinh tế số toàn cầu.

Tại diễn đàn "Đối thoại chính sách tài sản mã hóa: Từ quản lý rủi ro đến kiến tạo thị trường", ông Tô Trần Hòa - Phó Trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) thông tin thị trường tài sản mã hóa toàn cầu hiện đạt hơn 4.270 tỉ USD, dự kiến vượt 10.000 tỉ USD vào năm 2030. 

Đây là cơ hội lớn cho Việt Nam nhưng từ quản lý rủi ro đến kiến tạo thị trường là hành trình dài cần có khung pháp lý minh bạch và cơ chế vận hành đồng bộ. Theo ông Hoà, Nghị quyết 05/2025/NQ-CP của Chính phủ và Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam là hai nền tảng quan trọng. 

"Doanh nghiệp trong trung tâm tài chính quốc tế sẽ chỉ phục vụ người nước ngoài theo Nghị quyết số 222/2025/QH15, còn các sàn giao dịch dành cho nhà đầu tư Việt Nam phải được Bộ Tài chính cấp phép theo Nghị quyết 05/2025/NQ-CP. Sau 6 tháng kể từ khi nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo đầu tiên được cấp phép, các giao dịch ngoài hệ thống sẽ bị xử lý tùy mức độ vi phạm”, ông Hòa chia sẻ

Thu Hương