Diễn đàn “Khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý, vận hành công trình thủy lợi thực hiện theo Nghị quyết 57” do Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường tổ chức.

Phát biểu khai mạc, ông Vũ Minh Việt, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: “Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định phát triển thủy lợi hiện đại, hiệu quả, bền vững, gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp và đảm bảo an ninh nguồn nước là mục tiêu chiến lược. Khoa học công nghệ và chuyển đổi số chính là “chìa khóa” mang tính đột phá, giúp nâng cao năng lực dự báo, điều hành, giám sát và cung cấp dịch vụ thủy lợi thông minh.”

Theo ông Việt, ngành thủy lợi thời gian qua đã có nhiều bước tiến đáng kể: hệ thống giám sát, điều hành công trình được tích hợp cảm biến, kết nối dữ liệu thời gian thực, giúp tiết kiệm nhân lực và chi phí. Các công nghệ mô phỏng và dự báo thủy văn - thủy lực đã góp phần quan trọng trong điều tiết nguồn nước, cảnh báo sớm xâm nhập mặn, đặc biệt tại các lưu vực lớn như Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) hay Vu Gia - Thu Bồn.

Đáng chú ý, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) đang hỗ trợ thu thập, phân tích và chuẩn hóa dữ liệu nguồn nước, hình thành cơ sở dữ liệu dùng chung liên ngành. Các nền tảng số cho phép người dân và doanh nghiệp đăng ký cấp nước, theo dõi chất lượng và lưu lượng nước - hướng tới mô hình quản trị minh bạch, hiện đại, lấy người dùng làm trung tâm.

Ông Vũ Minh Việt, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại diễn đàn.

Tại diễn đàn, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Trưởng phòng Quản lý vận hành và tưới tiêu - Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, cho rằng chuyển đổi số là “động lực then chốt giúp ngành thủy lợi phát triển bền vững, an toàn và thích ứng biến đổi khí hậu.”

Theo ông Hùng, công nghệ thông tin đã giúp hình thành bản tin dự báo nguồn và chất lượng nước định kỳ, hỗ trợ địa phương lập kế hoạch tưới tiêu, giảm thiểu rủi ro hạn hán, xâm nhập mặn, hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57 coi khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là đột phá hàng đầu trong phát triển kinh tế - xã hội.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Trưởng phòng Quản lý vận hành và tưới tiêu (Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi), chia sẻ tại diễn đàn về vai trò của chuyển đổi số trong quản lý, vận hành công trình thủy lợi.

Tuy nhiên, nhiều công trình vẫn vận hành thủ công, dữ liệu phân tán, thiếu kết nối. Để khắc phục, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Quyết định số 3978/QĐ-BNNMT ngày 26/9/2025, phê duyệt Hệ thống thông tin thủy lợi Việt Nam (VN-WIS) - nền tảng dữ liệu dùng chung, thống nhất toàn ngành. VN-WIS tích hợp công nghệ AI, IoT, Big Data, GIS, Digital Twin, hướng tới hệ sinh thái số thủy lợi với tiêu chí “đúng - đủ - sạch - sống - thống nhất - dùng chung”.

Hệ thống cho phép cập nhật dữ liệu khí tượng, triều, mặn, dung tích hồ chứa; vận hành mô hình dự báo, hỗ trợ ra quyết định và giám sát theo thời gian thực. Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cũng đang đẩy mạnh hợp tác công - tư, huy động doanh nghiệp, viện nghiên cứu và tổ chức quốc tế như FAO, WB, JICA tham gia chuyển giao công nghệ, đào tạo kỹ năng số cho đội ngũ vận hành.

Theo TS. Lê Ngọc Hiếu, Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, việc đưa cảnh báo nguồn nước và xâm nhập mặn lên nền tảng số từ năm 2020 đã giúp giảm thiệt hại nông nghiệp, hỗ trợ điều chỉnh mùa vụ hợp lý. Ứng dụng công nghệ AI giúp dự báo nhanh và chính xác, tự học dữ liệu mới, thích ứng thông minh với biến động tự nhiên. Ông Hiếu khẳng định: “Mục tiêu dài hạn là xây dựng mô hình dự báo phù hợp đặc thù ngập nước của ĐBSCL, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu - đúng tinh thần Nghị quyết 57.”

TS. Lê Ngọc Hiếu, Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, trình bày tham luận về ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong dự báo xâm nhập mặn và điều tiết nguồn nước tại diễn đàn.

Đại diện khối doanh nghiệp, bà Hồ Thị Ngọc Giàu (Công ty Cổ phần RYNAN Technologies Vietnam) giới thiệu giải pháp giám sát nguồn nước thông minh AIoT có khả năng đo tự động nhiều chỉ tiêu môi trường như độ mặn, pH, oxy hòa tan... Dữ liệu được cập nhật 15 phút/lần, xử lý tại chỗ bằng chip AI, phát hiện và cảnh báo tức thì khi chỉ số vượt ngưỡng.

PGS.TS. Triệu Ánh Ngọc, Phân hiệu Trường Đại học Thủy lợi, nhận định công cụ này mở ra cơ hội đột phá cho ngành tài nguyên nước Việt Nam. Bà giới thiệu hệ thống cơ sở dữ liệu liên ngành theo mô hình “data mesh”, ứng dụng AI/ML để xử lý dữ liệu thủy văn - khí tượng quy mô lớn, tích hợp blockchain nhằm tăng tính minh bạch và khả năng chia sẻ an toàn giữa các ngành, địa phương.

Các tham luận tại diễn đàn tập trung vào các chủ đề trọng tâm: đổi mới công tác chỉ đạo, vận hành công trình thủy lợi trong thời kỳ số; ứng dụng công nghệ dự báo nguồn nước, xâm nhập mặn; phát triển mạng lưới giám sát thông minh; và xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung phục vụ quản lý bền vững.

Diễn đàn được kỳ vọng sẽ trở thành cầu nối giữa nhà quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, lan tỏa các mô hình chuyển đổi số hiệu quả, hướng tới một ngành thủy lợi hiện đại, minh bạch và bền vững.

Lệ Thanh