Bước đi nhỏ, giấc mơ lớn

Ngày 2/9/2025, hàng triệu người dân Việt Nam nhận được tin nhắn ngân hàng: “Tài khoản của bạn vừa được cộng 100.000 đồng từ Chính phủ qua ứng dụng VNeID.” Sự kiện này nhanh chóng trở thành đề tài nóng, không phải vì giá trị tuyệt đối của khoản tiền, mà bởi cách nó được phân phối: tức thời, minh bạch, đồng loạt.

Đó là minh chứng cho sức mạnh của một nền tảng số quốc gia. Trong khoảnh khắc ấy, VNeID không chỉ là ứng dụng định danh điện tử, mà trở thành cánh cửa mở ra một xã hội số, nơi dữ liệu dân cư, giao dịch tài chính, dịch vụ công và đời sống kinh tế – xã hội có thể hòa vào cùng một dòng chảy.

Nhìn rộng ra, cú hích này gợi nhắc đến câu chuyện của Estonia. Với 1,3 triệu dân, quốc gia châu Âu nhỏ bé này từng có GDP đầu người chỉ 3.000 USD năm 2000. Hai thập kỷ sau, nhờ chiến lược E-Estonia quyết liệt, con số ấy tăng lên hơn 30.000 USD. Estonia trở thành “biểu tượng” của mô hình quốc gia số, khi hơn 99% dịch vụ công trực tuyến và người dân chỉ mất 3 phút để khai thuế.

Câu chuyện ấy đặt cho Việt Nam một câu hỏi lớn: chúng ta có thể bước lên hành trình tương tự - xây dựng E-Vietnam - hay không?

PGS.TS Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam chia sẻ tại tọa đàm "Cơ hội vươn mình từ chuyển đổi số: Câu chuyện tiên phong từ ứng dụng VNeID và ngành Tài chính Ngân hàng".

Sáng ngày 09/09/2025 tại tọa đàm "Cơ hội vươn mình từ chuyển đổi số: Câu chuyện tiên phong từ ứng dụng VNeID và ngành Tài chính Ngân hàng", PGS.TS Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, một thành viên của Tổ tư vấn Chính sách của Chính phủ, đã thẳng thắn chia sẻ: “Việt Nam hoàn toàn có năng lực để làm điều phi thường, thậm chí còn hơn thế. Nhưng năng lực ấy chưa được khai thác và phát huy đúng mức".

Theo ông, lịch sử đã chứng minh khả năng vượt khó và sáng tạo của dân tộc Việt Nam. Vấn đề còn lại nằm ở việc “giải nghẽn thể chế”, tạo cơ hội cho khu vực tư nhân và tri thức công nghệ trở thành động lực tăng trưởng. Đây là điều kiện cần để chuyển hóa sức mạnh tiềm ẩn thành năng lực số quốc gia. Trên thực tế, quả thực không có lý do gì để Việt Nam không thể vượt lên, quan trọng là tạo ra những năng lực phù hợp với thời đại. Tóm lại, Việt Nam là nền kinh tế sáng tạo tạo ra một lực lượng, nặng lực mới cùng năng lực thể chế. Với kinh tế thị trường và kinh tế tri thức, tôi tin rằng Việt Nam chắc chắn sẽ phát triển mạnh mẽ.

VNeID - điểm khởi đầu cho E-Vietnam

Từ góc nhìn của các chuyên gia chuyển đổi số doanh nghiệp, VNeID không chỉ là công cụ định danh mà còn là hạ tầng nền tảng cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Ông Hoàng Trung Hải - Phó Tổng Giám đốc, Tư vấn, Dịch vụ Tài chính Ngân hàng, Công ty Cổ phần Tư vấn EY Việt Nam.

Cũng tại tọa đàm, ông Hoàng Trung Hải - Phó Tổng Giám đốc, Tư vấn, Dịch vụ Tài chính Ngân hàng, Công ty Cổ phần Tư vấn EY Việt Nam, phân tích:

Với người dân, VNeID tạo một không gian tin cậy để truy cập các dịch vụ công và dịch vụ số. Thay vì thủ tục giấy tờ phức tạp, người dân chỉ cần một mã định danh duy nhất.

Với Chính phủ, VNeID giúp hình thành cơ sở dữ liệu đồng nhất, chuẩn xác, phục vụ công tác quản lý, phòng chống tham nhũng, giảm chi phí hành chính.

Với ngành ngân hàng, VNeID mở ra nền tảng giao dịch an toàn, giảm chi phí xác thực khách hàng, đồng thời tiếp cận nhóm dân cư chưa từng sử dụng dịch vụ tài chính truyền thống.

Minh chứng rõ ràng nhất chính là Nghị quyết 23 của Chính phủ ban hành ngày 28/8/2025. Khi người dân liên kết tài khoản ngân hàng với VNeID để nhận 100.000 đồng, hệ thống vận hành trơn tru, chuyển tiền tức thì. Cơ chế phân phối an sinh xã hội được thực hiện trên nền số – điều mà trước đây mất hàng tuần, thậm chí hàng tháng, nay hoàn thành chỉ trong vài giờ.

Cách làm này cũng mở ra triển vọng lớn cho ngành tài chính – ngân hàng: thay vì tập trung vào khách hàng đô thị đã quen thuộc với dịch vụ số, nay ngân hàng có thể tiếp cận vùng nông thôn, người lao động phổ thông, những nhóm “khách hàng mới” trước đây bị bỏ ngỏ. Các dịch vụ thanh toán, tín dụng vi mô, bảo hiểm số hoàn toàn có thể mở rộng dựa trên nền tảng này.

Với Chính phủ, lợi ích còn sâu xa hơn: hệ sinh thái dữ liệu dân cư – tài chính – dịch vụ công liên thông sẽ giúp minh bạch hóa mọi dòng chảy kinh tế, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạch định chính sách. Đây chính là hạ tầng mềm của một quốc gia số.

Từ một chính sách an sinh nhỏ, chúng ta nhìn thấy triển vọng lớn: Việt Nam có thể hình thành “E-Vietnam” là nơi mọi dịch vụ số lấy người dân làm trung tâm. Nhưng con đường ấy không bằng phẳng.

Một là, thách thức về thể chế. Như PGS.TS Trần Đình Thiên đã nhấn mạnh, điểm nghẽn lớn nhất của Việt Nam không nằm ở công nghệ, mà ở cơ chế quản trị. Để giải phóng sức sáng tạo, cần khung thể chế linh hoạt, chấp nhận thử nghiệm, khuyến khích khu vực tư nhân làm chủ công nghệ lõi.

Hai là, thách thức về niềm tin số. Người dân chỉ sẵn sàng sử dụng dịch vụ số nếu họ tin rằng dữ liệu cá nhân an toàn, không bị lạm dụng. Điều này đòi hỏi chuẩn mực cao về bảo mật, giám sát minh bạch và cơ chế xử lý vi phạm rõ ràng.

Ba là, năng lực nhân lực số. Việt Nam có lực lượng lao động trẻ, nhanh nhạy, nhưng để vươn lên tầm “quốc gia số thịnh vượng”, cần đội ngũ chuyên gia công nghệ chất lượng cao, có thể thiết kế và vận hành hệ thống ở tầm quốc tế.

Tuy nhiên, triển vọng vẫn rất rõ ràng. Theo ông Hoàng Trung Hải, khi Chính phủ, doanh nghiệp và người dân cùng tham gia, một cú hích nhỏ như chính sách 100.000 đồng có thể lan tỏa thành thay đổi lớn. Ngành ngân hàng đã thấy cơ hội, doanh nghiệp công nghệ đã sẵn sàng tham gia, và quan trọng hơn, người dân bắt đầu quen với việc sử dụng nền tảng số quốc gia.

Điều này gợi nhớ tới Estonia đầu những năm 2000, khi quyết định số hóa toàn diện gặp nhiều hoài nghi. Nhưng chỉ sau hai thập kỷ, họ đã chứng minh: một quốc gia nhỏ bé cũng có thể trở thành hình mẫu toàn cầu.

Việt Nam không thiếu năng lực, điều còn lại là cơ chế để biến tiềm lực thành sức mạnh thực tế. Nếu Estonia khởi đầu từ một nền kinh tế nghèo khó, Việt Nam cũng đang đứng trước bước ngoặt tương tự. Nhưng khác biệt lớn là chúng ta có thị trường 100 triệu dân - quy mô đủ lớn để tạo ra một “hiệu ứng mạng lưới” mạnh mẽ.

Với cú hích từ VNeID, với niềm tin đang hình thành từ những trải nghiệm trực tiếp của người dân, E-Vietnam không còn là khái niệm viễn tưởng. Đó có thể là tương lai gần, khi Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số hội tụ, đưa Việt Nam trở thành quốc gia số thịnh vượng trong khu vực và trên thế giới.

Thu Uyên