Gen Z thế hệ tiêu dùng số hóa với tư duy mở

Trong bức tranh kinh tế - xã hội đang chuyển mình mạnh mẽ tại Việt Nam, thế hệ Gen Z (từ 14 đến 27 tuổi) - hiện chiếm gần 1/3 lực lượng lao động - nổi lên không chỉ là người tiêu dùng chính của hiện tại mà còn là nhân tố quyết định tương lai của nền kinh tế số. Một nghiên cứu chuyên sâu do Visa thực hiện trong tháng 12/2024 tại 14 quốc gia, trong đó có Việt Nam, đã cung cấp những góc nhìn thú vị về cách Gen Z tiếp cận tài chính, tiêu dùng và công nghệ.

Theo báo cáo “Gen Z Decoded” do đội ngũ Insights & Analytics của Visa phát hành, thế hệ trẻ tại Việt Nam không chỉ am hiểu công nghệ mà còn cho thấy sự tự chủ tài chính ngày càng cao. Có đến 2/3 số người được khảo sát đang tích cực theo đuổi các mục tiêu tài chính cá nhân, và 1/3 trong số đó xác định “tự do tài chính” là khát vọng hàng đầu, trong bối cảnh giá cả và chi phí sinh hoạt ngày càng tăng.

Không giống các thế hệ trước, Gen Z không chỉ tiết kiệm, mà còn chủ động lập kế hoạch tài chính thông minh, đầu tư sớm và đặc biệt nhạy bén với công cụ thanh toán mới. Họ đòi hỏi không chỉ tính tiện dụng mà còn yêu cầu trải nghiệm phải đồng bộ, nhanh chóng, dễ dùng và quan trọng nhất: an toàn.

Ảnh minh họa.

Trong khi đó, niềm tin vốn từng chỉ là một yếu tố phụ trong thanh toán nay đã trở thành điều kiện tiên quyết. Với khoảng 25% người Gen Z lo ngại bị lừa đảo khi giao dịch trực tuyến, báo cáo cho thấy các hệ sinh thái tài chính - từ ngân hàng, fintech đến nền tảng thương mại điện tử - phải đầu tư mạnh hơn vào các lớp bảo mật “vận hành âm thầm”, như xác thực thông minh, cảnh báo rủi ro và ngăn chặn hành vi gian lận một cách linh hoạt nhưng không làm gián đoạn trải nghiệm người dùng.

Một điểm nổi bật từ báo cáo của Visa là Gen Z tại Việt Nam có xu hướng tiêu dùng rất đặc trưng: thích mua sắm online, ưu tiên những nhà bán lẻ nhỏ và nền tảng hàng hóa đã qua sử dụng. Đây là sự khác biệt đáng kể so với thế hệ Millennials (1980–1996) hay Gen X (1965–1980), vốn ưu tiên các thương hiệu lớn, kênh bán hàng truyền thống hoặc các trung tâm thương mại.

Gen Z thường tìm kiếm sản phẩm thông qua các nội dung trên mạng xã hội - nơi họ vừa được truyền cảm hứng, vừa có thể đánh giá chất lượng sản phẩm qua review thật và chia sẻ từ cộng đồng. Những nền tảng như TikTok, Instagram, Facebook, thậm chí cả YouTube và các hội nhóm online… trở thành “chợ” không chính thức nhưng đầy sức ảnh hưởng. Từ đó, trải nghiệm mua sắm không còn là hành trình đơn lẻ, mà là một chuỗi tương tác liên tục, từ khám phá - đánh giá - so sánh - mua hàng - thanh toán - chia sẻ trải nghiệm.

Một điểm đáng lưu ý là Gen Z ngày càng chuộng hàng hóa second-hand - không chỉ vì lý do tiết kiệm, mà còn vì yếu tố bền vững, mang tính cá nhân hóa và độc đáo. Những nền tảng như Shopee, Chợ Tốt, Carousell, hoặc các shop thời trang vintage, đồ tái chế… đang chứng kiến lượng truy cập từ Gen Z tăng nhanh. Điều này đặt ra yêu cầu lớn hơn cho các đơn vị trung gian thanh toán: phải đưa các công nghệ bảo vệ rủi ro đến cả những nền tảng “phi truyền thống” nơi Gen Z giao dịch nhiều nhất, thay vì chỉ tập trung ở hệ thống ngân hàng và website thương mại điện tử lớn.

Hướng đến thanh toán số, đơn giản, nhanh chóng, bảo mật

Với lối sống nhanh, yêu thích tiện lợi và đa nhiệm, Gen Z đang thúc đẩy các hệ sinh thái thanh toán số chuyển dịch từ trải nghiệm “hữu hình” sang “vô hình” - tức là người dùng có thể hoàn tất giao dịch mà không cần quan tâm đến chi tiết kỹ thuật phía sau.

Họ mong muốn các phương thức thanh toán phải:

• Nhanh chóng: giao dịch trong vài giây, không cần nhiều thao tác hay xác minh thủ công rườm rà.

• Đơn giản: dễ sử dụng với mọi thiết bị, dù là smartphone, tablet, hay máy tính.

• Bảo mật: tích hợp AI, xác thực sinh trắc học, token hóa, mã hóa dữ liệu và các hệ thống cảnh báo rủi ro theo thời gian thực.

Visa nhấn mạnh rằng trải nghiệm thanh toán nhất quán – dù là dùng thẻ tín dụng, ví điện tử hay chuyển khoản ngân hàng – là xu hướng không thể đảo ngược. Đặc biệt, người tiêu dùng Gen Z muốn có quyền kiểm soát nhiều hơn: từ việc cài đặt hạn mức chi tiêu, theo dõi giao dịch, nhận cảnh báo tự động, cho đến khả năng phản hồi, tra soát, khóa thẻ hoặc ngăn chặn giao dịch chỉ với một vài thao tác.

Bà Đặng Tuyết Dung, Giám đốc Visa Việt Nam và Lào, chia sẻ: “Trong giai đoạn phát triển của Việt Nam, việc thúc đẩy số hóa và tài chính toàn diện là vô cùng quan trọng, và thế hệ Gen Z đang dẫn nhịp cho quá trình này. Người tiêu dùng mong muốn các phương thức thanh toán nhanh chóng, đơn giản và an toàn để họ có thể tập trung vào học tập, trải nghiệm cuộc sống và xây dựng sự nghiệp”.

Đồng thời, bà Đặng Tuyết Dung cho biết vai trò của Visa là kết nối toàn bộ hệ sinh thái từ ngân hàng, công ty fintech, nhà bán lẻ đến các nền tảng số và cơ quan hoạch định chính sách nhằm đổi mới trải nghiệm thanh toán một cách toàn diện và bền vững.

Báo cáo của Visa không chỉ cung cấp góc nhìn người tiêu dùng, mà còn là kim chỉ nam cho các thương hiệu muốn “chạm” đến Gen Z một cách hiệu quả. Để kết nối với thế hệ này, các doanh nghiệp cần:

• Thứ nhất định hình lại chiến lược truyền thông: Gen Z đề cao sự xác thực (authenticity), cá nhân hóa (personalization) và sự chăm sóc mang tính nhân bản (human-centered). Những chiến dịch tiếp thị đơn điệu, sáo rỗng và thiếu đồng cảm sẽ khó thu hút nhóm khách hàng này.

• Thứ hai tối ưu hóa trải nghiệm số: Giao diện, tốc độ, quy trình thanh toán, hỗ trợ khách hàng và thông tin minh bạch là yếu tố sống còn. Một trải nghiệm tồi tệ - dù chỉ xảy ra một lần - cũng có thể khiến thương hiệu mất khách hàng Gen Z mãi mãi.

• Thứ ba đầu tư công nghệ phòng chống gian lận: Khi môi trường thương mại số ngày càng phân mảnh (từ mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, đến livestream bán hàng…), việc bảo vệ người tiêu dùng khỏi rủi ro tài chính đòi hỏi giải pháp linh hoạt và chủ động hơn, tích hợp AI và dữ liệu lớn (Big Data) để phát hiện sớm hành vi bất thường.

• Thứ tư cung cấp công cụ kiểm soát tài chính: Gen Z thích “cầm lái” thay vì bị “dẫn dắt”. Doanh nghiệp nên xây dựng các nền tảng cho phép người dùng tự theo dõi chi tiêu, cảnh báo tiêu xài quá mức, gợi ý tiết kiệm thông minh hay đầu tư nhỏ lẻ.

Gen Z không đơn thuần là một thế hệ người tiêu dùng mới - họ là nhân tố thay đổi cuộc chơi. Với hiểu biết tài chính sâu sắc, khả năng tiếp cận công nghệ nhanh nhạy và kỳ vọng cao về sự minh bạch, họ buộc các doanh nghiệp phải thay đổi. Cuộc đua không chỉ nằm ở việc bán được hàng, mà còn là xây dựng được niềm tin, tạo được sự đồng cảm và duy trì sự gắn bó. Và để làm được điều đó, cần hơn bao giờ hết một chiến lược số hóa toàn diện - từ nhận diện nhu cầu đến hoàn thiện trải nghiệm.

Thu Uyên