“Tôi chưa từng nghe tới chứng chỉ ghép cây”

Theo lời chủ cơ sở, việc tự ghép cành từ cây mẹ tại chỗ là cách làm đã tồn tại từ lâu. Tuy nhiên, trước yêu cầu xuất trình chứng chỉ ghép cây hay hồ sơ truy xuất nguồn gốc, người dân lúng túng, vì không được hướng dẫn cụ thể. Tình huống này không phải cá biệt. Ở nhiều địa phương, vườn ươm nhỏ lẻ vẫn tự nhân giống theo kinh nghiệm truyền miệng, quy trình chọn cây mẹ, phòng trừ sâu bệnh hay kiểm định chất lượng giống hầu như thiếu sự giám sát chặt chẽ.

Giống “vô danh” - Hệ lụy nhiều mặt

Nhìn từ câu chuyện Hậu Giang, rủi ro từ cây giống “vô danh” không rõ nguồn gốc không chỉ dừng lại ở một biên bản xử lý. Giống kém chất lượng mang theo nhiều hệ lụy. Cây mẹ không đạt chuẩn dễ mang mầm bệnh, lai tạp làm giảm phẩm chất. Một vườn giống sâu bệnh có thể lây lan rộng, gây thiệt hại cho cả vùng chuyên canh. Nông sản không đạt chuẩn làm mất uy tín vùng trồng, giảm niềm tin thị trường. Chưa kể khi thiếu công cụ quản lý minh bạch, việc kiểm tra xử lý dễ phát sinh hiểu lầm, tranh cãi giữa người dân và cơ quan chức năng. Theo các chuyên gia Viện Bảo vệ Thực vật, phần lớn rủi ro dịch bệnh trên cây trồng bắt nguồn từ nguồn giống không đảm bảo chất lượng.

Không thể làm bằng niềm tin - Quản lý thủ công là lỗ hổng lớn

Thực tế, giống là yếu tố then chốt quyết định năng suất và giá trị thương phẩm. Đặc biệt với cây ăn quả, nông dân phải chờ 3-4 năm mới biết cây ra trái đạt hay không. Nếu giống không chuẩn, thiệt hại về công sức, chi phí và uy tín là rất lớn.

Tuy nhiên, tại nhiều cơ sở, việc xác định cây đầu dòng, lưu lý lịch cây mẹ vẫn dựa vào sổ giấy hoặc trí nhớ chủ vườn. Khi cần truy xuất nguồn gốc, dữ liệu thường thiếu đồng bộ, dễ thất lạc Vậy nhưng hiện nay, việc lưu hồ sơ cây mẹ, nhật ký ghép cành ở nhiều nơi vẫn chỉ ghi trên sổ giấy, dữ liệu rời rạc, thiếu đồng bộ, dễ thất lạc, khiến việc truy xuất gần như bất khả thi.

Giải pháp đã sẵn sàng - Chỉ cần quyết tâm thực hiện

Các vụ việc như tại Hậu Giang cho thấy, quản lý giống cây trồng không thể dừng ở việc “làm đúng theo kinh nghiệm”. Để giải quyết triệt để, cần một hệ thống số hoá quản lý cây đầu dòng, truy xuất nguồn gốc, minh bạch từ gốc tới ngọn.

Nhiều địa phương đã bắt đầu ứng dụng hệ thống quản lý cây đầu dòng, tiêu biểu là giải pháp do VNPT Green - Trung tâm Nông nghiệp Số thuộc Tập đoàn VNPT phát triển và đang được triển khai tại một số tỉnh. Với hệ thống này, toàn bộ cây mẹ được đăng ký, có lý lịch giống rõ ràng, được cấp giấy chứng nhận đạt chuẩn, dữ liệu tập trung, đồng bộ cho cả tỉnh, việc thanh tra kiểm tra minh bạch, nhanh gọn, bảo vệ quyền lợi người dân, nâng cao thương hiệu vùng trồng.

Mỗi cây đầu dòng đều gắn mã QR, mọi thông tin về giống, lịch sử ghép, chứng nhận kỹ thuật đều sẵn sàng truy xuất. Người dân chủ động chứng minh nguồn gốc, cán bộ quản lý có công cụ giám sát chính xác, việc xử lý vi phạm cũng công bằng, hạn chế luồng dư luận nhiều chiều.

Minh bạch nguồn giống chính là bảo vệ cây từ gốc, nông sản từ rễ để phát triển bền vững. VNPT Green cam kết tiếp tục đồng hành cùng Sở Nông nghiệp, các cơ sở giống và bà con nông dân, cùng xây dựng những vườn cây đầu dòng chất lượng, vì nông sản Việt Nam vươn xa.

PV