Phát triển kinh tế số không thể tách rời khỏi phát triển công nghiệp

Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển chiến lược - giai đoạn “chuyển mình vươn lên” của Dân tộc. Chỉ trong thời gian rất ngắn, Bộ Chính trị đã ban hành một loạt các nghị quyết đột phá, nổi bật là bốn Nghị quyết được coi là "Bộ tứ trụ cột" để tạo động lực mạnh mẽ đưa đất nước phát triển, đó là: Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.

Tại Tọa đàm và gặp mặt báo chí Chuỗi sự kiện quốc tế 2025 - một diễn đàn để các chuyên gia cùng chia sẻ về những định hướng, chính sách và giải pháp để phát triển công nghiệp công nghệ cao, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số đang là xu thế toàn cầu, TS. Nguyễn Quân - Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ, Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam đánh giá, những Nghị quyết trên thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng và Nhà nước nhằm đưa khoa học - công nghệ, công nghiệp và đổi mới sáng tạo trở thành động lực trung tâm cho sự phát triển đất nước.

Phân tích vai trò của công nghiệp trong chuyển đổi số quốc gia, TS. Nguyễn Quân cho rằng, phát triển kinh tế số không thể tách rời khỏi phát triển công nghiệp. Bởi công nghiệp là lĩnh vực tạo ra giá trị vật chất trực tiếp và đóng vai trò then chốt trong nâng cao năng suất, chất lượng nền kinh tế.

Đặc biệt, chuyển đổi số trong sản xuất công nghiệp là thách thức lớn nhất, bởi nó đòi hỏi sự tích hợp toàn diện từ hệ thống vận hành, dữ liệu, đến tự động hóa và trí tuệ nhân tạo.

Công nghiệp là lĩnh vực tạo ra giá trị vật chất trực tiếp và đóng vai trò then chốt trong nâng cao năng suất, chất lượng nền kinh tế

Nghị quyết số 57-NQ/TW - nhiều điểm mới “cởi mở”

Tại Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Bộ Chính trị đặt mục tiêu đầy tham vọng là đến năm 2030, kinh tế số chiếm 30% GDP, và đến năm 2045 đạt 50%. Theo tính toán, hiện kinh tế số mới chỉ chiếm hơn 18% GDP, cho thấy đây sẽ là một cuộc chạy đua thực sự.

Tuy nhiên, cuộc chạy đua này được tiếp sức bởi nhiều điểm rất mới của Nghị quyết số 57, “mở đường” cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đó là đề xuất tăng đầu tư ngân sách cho khoa học - công nghệ lên tối thiểu 3% tổng chi ngân sách, và đầu tư xã hội đạt 2% GDP vào năm 2030 - điều mà các quốc gia phát triển như Hàn Quốc, Trung Quốc mất hàng chục năm để đạt được.

Đây cũng là lần đầu tiên, Đảng thừa nhận tính rủi ro, tính mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học - điều kiện tiên quyết để đổi mới sáng tạo có thể diễn ra thực chất. Một điểm nhấn khác của Nghị quyết số 57-NQ/TW là Nhà nước cho phép áp dụng cơ chế quỹ, khoán chi thay vì áp đặt cơ chế quản lý ngân sách cứng nhắc gây cản trở như hiện nay.

Doanh nghiệp giữ vai trò then chốt, đặc biệt là khu vực tư nhân

Với Nghị quyết số 68-NQ/TW, đây là một văn bản đánh dấu bước chuyển quan trọng khi Đảng lần đầu xác định kinh tế tư nhân là “động lực quan trọng nhất” của nền kinh tế. Hiện Việt Nam có nhiều tập đoàn tư nhân Việt Nam như VinFast, Hòa Phát, FPT… đang đi đầu trong đầu tư công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển sản phẩm công nghiệp có hàm lượng chất xám cao.

Tuy nhiên, trên thực tế các doanh nghiệp vẫn gặp nhiều vướng mắc, ví dụ như: Quy định về quỹ phát triển khoa học – công nghệ (trích tối đa 10% lợi nhuận trước thuế) chưa có tính bắt buộc, thiếu linh hoạt, không tạo động lực đầu tư thực sự; Nhiều doanh nghiệp chọn đầu tư bằng lợi nhuận sau thuế để tránh ràng buộc thủ tục, đồng nghĩa với việc không được ưu đãi thuế.

Để tháo gỡ những bất cập này rõ ràng cần có một cơ chế khuyến khích thực chất, hiệu quả, để doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, có thể chủ động đổi mới công nghệ, ứng dụng công nghệ số vào sản xuất.

TS. Nguyễn Quân khuyến khích các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp sản xuất công nghiệp, hãy mạnh dạn hợp tác cùng các tổ chức khoa học, chuyên gia công nghệ. Với vai trò là Chủ tịch Hiệp hội Tự động hóa Việt Nam, ông Quân khẳng định, Hội sẵn sàng đồng hành cùng các doanh nghiệp xây dựng cơ sở dữ liệu nội tại; chuyển đổi toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp lên môi trường số; tư vấn, đào tạo, triển khai các công nghệ AI, IoT, Big Data, Cloud, tự động hóa.

Việt Nam đang đứng trước một thời cơ lớn. Với hai Nghị quyết số 57 và 68 cùng sự quyết tâm chính trị từ Trung ương đến doanh nghiệp, tin tưởng rằng Việt Nam có thể bứt phá - phát triển công nghiệp công nghệ cao, xây dựng nền kinh tế số hiện đại, độc lập và có sức cạnh tranh toàn cầu.

(Nguồn: Tạp chí Tài chính)