Tài sản được "số hoá" và mảnh đất cho tội phạm lừa đảo trực tuyến nảy nở

Cùng với làn sóng chuyển đổi số, công nghệ blockchain, hợp đồng thông minh (smart contract) và token hóa tài sản (tokenization) đang mở ra hướng đi mới cho ngành bất động sản Việt Nam với những lợi thế mang lại như các giao dịch minh bạch hơn, cắt giảm được chi phí giảm, khả năng huy động vốn được mở rộng.

Tuy nhiên, đằng sau những thuật ngữ nghe rất “thời đại” ấy lại tiềm ẩn những rủi ro an ninh mạng khó lường, nhất là khi tội phạm công nghệ cao đang nhanh hơn luật.

Với blockchain, mọi giao dịch có thể được ghi nhận công khai, không thể chỉnh sửa. Một số doanh nghiệp tiên phong đã bắt đầu thử nghiệm quản lý hợp đồng thuê, xác thực giao dịch và thậm chí phát hành token đại diện cho quyền sở hữu bất động sản.

Nhờ đó, nhà đầu tư chỉ cần vài triệu đồng là có thể “mua một phần” của dự án lớn, thay vì phải bỏ ra hàng tỷ đồng như trước. Đây được xem là bước tiến giúp bất động sản tiến gần hơn với tài chính hiện đại.

Đưa ứng dụng công nghệ vào ngành bất động sản tạo ra cơ hội lớn nhưng rủi ro an ninh cũng không nhỏ. Hình ảnh minh hoạ

Tuy nhiên, càng dễ tiếp cận, rủi ro càng cao. Từ đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã ghi nhận nhiều mô hình huy động vốn trá hình dưới dạng “token bất động sản”, hứa hẹn lợi nhuận 30%/năm. Khi dòng tiền đổ vào, website biến mất, nhà đầu tư “bay màu” cùng tài sản ảo.

Hiện, Việt Nam chưa có quy định cụ thể công nhận giá trị pháp lý của hợp đồng thông minh hay tài sản số hóa trên blockchain. Các giao dịch diễn ra trong không gian ảo không chứng thực, không bảo vệ và trở thành “mỏ vàng” cho tội phạm công nghệ cao.

Một số nhóm đối tượng đã giả mạo dự án thật, dựng website “token hóa” kèm hình ảnh flycam, giấy phép giả. Nhà đầu tư tin tưởng chuyển tiền “đặt cọc” thông qua ví điện tử hoặc mã QR. Khi phát hiện, tiền đã qua nhiều tầng trung gian ẩn danh, gần như không thể thu hồi.

Theo các chuyên gia Cục An ninh mạng (A05 - Bộ Công an), tội phạm mạng đang chuyển hướng sang khai thác lỗ hổng kỹ thuật của hợp đồng thông minh, cài mã độc để chiếm quyền điều khiển ví hoặc thay đổi điều khoản thanh toán tự động. Một khi hợp đồng thực thi sai, hậu quả không thể đảo ngược.

"Smart" không có nghĩa là an toàn

Hợp đồng thông minh chỉ “thông minh” khi được lập trình đúng. Nhưng thực tế, nhiều doanh nghiệp bất động sản nhỏ thuê lập trình viên giá rẻ, dùng nền tảng mã nguồn mở mà không qua kiểm định bảo mật.

Chỉ cần một đoạn mã sai hoặc một đường link độc, toàn bộ giao dịch có thể bị điều khiển từ xa. Đã có trường hợp hacker tấn công ví lưu trữ token dự án, chiếm đoạt hàng trăm nghìn USD mà không để lại dấu vết.

Các chuyên gia khuyến nghị, doanh nghiệp cần thực hiện kiểm toán mã nguồn (code audit), giới hạn quyền truy cập, mã hóa dữ liệu và huấn luyện nhân viên nhận diện rủi ro. “Công nghệ không bảo vệ được ai nếu con người chủ quan” - một chuyên gia an ninh mạng nhận định.

Cần khung pháp lý cho "niềm tin số"

Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) năm 2023 và Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân đã bước đầu đặt nền móng cho các giao dịch số. Nhưng đối với blockchain và token hóa bất động sản, pháp luật vẫn chưa có hành lang cụ thể.

Theo các chuyên gia trong ngành bất động sản tại TP. Hồ Chí Minh, Blockchain hay smart contract không xấu, chúng chỉ nguy hiểm khi bị hiểu sai hoặc bị lợi dụng. Do đó, Việt Nam nên sớm triển khai khung pháp lý để thử nghiệm mô hình blockchain trong bất động sản, vừa quản lý được rủi ro, vừa tạo điều kiện đổi mới công nghệ.

“Nếu được kiểm soát và vận hành đúng cách, công nghệ này có thể giúp thị trường bất động sản minh bạch, công bằng và dễ tiếp cận hơn. Nhưng nếu thiếu cảnh giác, nó sẽ trở thành “vỏ bọc hiện đại cho những chiêu lừa cũ” - nơi nạn nhân không chỉ mất tiền, mà còn mất cả niềm tin vào thế giới số”, một chuyên gia khuyến cáo.

Nguyễn Tiệp