Ảnh minh họa. Cyber Insider

Ransomware (mã độc tống tiền) đang trở thành mối đe dọa an ninh mạng nguy hiểm và gây tổn thất nghiêm trọng nhất trên toàn cầu. Các cuộc tấn công tống tiền nhằm vào mọi lĩnh vực, từ y tế, sản xuất, cơ quan chính phủ đến doanh nghiệp nhỏ, thậm chí đến các nhân.

Đồng thời các nhóm tin tặc liên tục nâng cấp kỹ thuật mã độc và các phương thức tấn công ngày càng tinh vi khiến những biện pháp bảo mật truyền thống bộc lộ giới hạn và số lượng các nạn nhân phải trả tiền chuộc ngày càng tăng. Với sự phát triển nhanh chóng và liên tục được tiên tiến hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành “trợ thủ” quan trọng của ngành an ninh mạng trong cuộc chiến chống ransomware.

Phát hiện và ngăn chặn mối đe dọa từ sớm

Một trong những thế mạnh lớn nhất của AI là khả năng phát hiện sớm dấu hiệu tấn công. Khác với các công cụ bảo mật truyền thống vốn dựa trên “chữ ký mã độc” (malware signature) có sẵn, các hệ thống ứng dụng AI phân tích hành vi trên toàn bộ mạng, thiết bị đầu cuối và ứng dụng.

Bằng cách liên tục học và xác định đâu là hoạt động “bình thường”, AI có thể nhanh chóng phát hiện các hành vi bất thường như mã hóa file trái phép, đăng nhập đáng ngờ hay lưu lượng dữ liệu tăng đột biến. Đây đều là những dấu hiệu sớm cho thấy ransomware đang hiện diện, giúp tổ chức chặn đứng cuộc tấn công trước khi thiệt hại lan rộng.

Tăng tốc phản ứng sự cố và tự động hóa phòng thủ

Trong các vụ tấn công ransomware, thời gian phản ứng đóng vai trò sống còn. AI cho phép tự động hóa quy trình ứng phó sự cố, từ cô lập máy bị nhiễm, chặn tiến trình độc hại cho tới cảnh báo đội ngũ an ninh theo thời gian thực.

Những phản ứng tự động này có thể diễn ra chỉ trong vài giây, giúp ngăn mã độc lây lan ngang (lateral movement) trong hệ thống. Đồng thời, nền tảng bảo mật dùng AI còn có khả năng ưu tiên cảnh báo theo mức độ rủi ro, giảm tình trạng “ngập” cảnh báo giả và giúp chuyên gia tập trung vào các mối đe dọa nghiêm trọng nhất.

Phân tích dự báo và cung cấp thông tin tình báo về mối đe dọa

AI đặc biệt hiệu quả trong việc xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ từ các cuộc tấn công trên toàn cầu. Các mô hình học máy (machine learning) có thể nhận diện xu hướng mới, các họ ransomware mới nổi và những phương thức tấn công chưa từng xuất hiện phổ biến.

Nhờ đó, tổ chức có thể chủ động gia cố hệ thống, vá lỗ hổng và điều chỉnh chính sách bảo mật trước khi các chiến dịch ransomware mới bùng phát trên diện rộng.

Bảo vệ dữ liệu và ngăn chặn thủ đoạn “tống tiền kép”

Ransomware hiện đại không chỉ mã hóa dữ liệu mà còn đánh cắp thông tin trước khi ra yêu cầu tiền chuộc – kịch bản được gọi là “tống tiền kép” (double extortion). AI có thể phát hiện các dấu hiệu rò rỉ dữ liệu như việc truyền lượng lớn thông tin ra máy chủ bên ngoài hoặc truy cập trái phép vào dữ liệu nhạy cảm.

Bằng cách giám sát hành vi sử dụng dữ liệu theo thời gian thực, các công cụ ứng dụng AI có thể cảnh báo sớm và chặn đứng nỗ lực đánh cắp thông tin trước khi dữ liệu rời khỏi hệ thống nội bộ.

Củng cố chiến lược sao lưu an toàn và khôi phục hệ thống

Sao lưu và khôi phục dữ liệu là “phao cứu sinh” khi xảy ra ransomware. AI giúp nâng cao độ an toàn của các bản sao lưu bằng cách theo dõi tính toàn vẹn và phát hiện những thay đổi đáng ngờ, qua đó đảm bảo dữ liệu dự phòng không bị mã độc xâm nhập.

Khi sự cố xảy ra, AI còn hỗ trợ xác định điểm khôi phục an toàn nhất, rút ngắn thời gian gián đoạn và giúp hệ thống sớm trở lại hoạt động bình thường.

Giảm thiểu rủi ro từ những sai sót từ phía con người

Sai sót của người dùng vẫn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến lây nhiễm ransomware, thường thông qua email lừa đảo (phishing) hoặc tải file độc hại. Các hệ thống bảo mật email dùng AI có thể phân tích nội dung thư, hành vi người gửi và ngữ cảnh để phát hiện phishing với độ chính xác cao.

Bên cạnh đó, phân tích hành vi người dùng (User Behavior Analytics) dựa trên AI giúp phát hiện tài khoản bị chiếm quyền hoặc các kiểu truy cập bất thường, hạn chế việc tin tặc lợi dụng thông tin đăng nhập bị đánh cắp.

AI - công cụ đa năng nhưng không phải toàn năng

Khi ransomware ngày càng tinh vi, các tổ chức buộc phải triển khai những biện pháp phòng thủ tương xứng. AI mang lại cách tiếp cận chủ động, thông minh và linh hoạt cho an ninh mạng - từ phát hiện sớm, phản ứng nhanh đến dự báo mối đe dọa trong tương lai.

Dù không phải “viên đạn bạc” giải quyết mọi vấn đề, nhưng khi kết hợp với quy trình bảo mật chặt chẽ, đào tạo nhận thức cho nhân viên và cập nhật hệ thống thường xuyên, AI có thể nâng cao đáng kể khả năng chống ransomware và bảo vệ dữ liệu quan trọng. Trong cuộc chiến ngày càng khốc liệt với tội phạm mạng, AI đang nhanh chóng trở thành một trong những vũ khí hiệu quả nhất của ngành an ninh mạng.

An Lâm (Theo Cybersecurity Insiders)