Còn nhiều dư địa để Việt Nam đóng góp mạnh mẽ hơn cho an ninh mạng toàn cầu

Hội thảo "Đánh giá và tổng kết sự tham gia của Việt Nam tại các diễn đàn Liên Hợp Quốc về an ninh mạng" do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) phối hợp với Bộ Ngoại giao tổ chức, quy tụ các diễn giả đến từ các cơ quan chuyên trách về an ninh mạng, ngoại giao, quốc phòng, các doanh nghiệp công nghệ lớn.

Hội thảo nhằm tổng kết về việc tham dự của Việt Nam tại Nhóm công tác của Liên Hợp Quốc về An ninh mạng (OEWG) giai đoạn 2021-2025 và phương hướng tại Cơ chế toàn cầu mới, bắt đầu hoạt động từ năm 2026.

An ninh mạng không còn là vấn đề của riêng từng quốc gia

Phát biểu khai mạc hội thảo, TS Nguyễn Đăng Thắng, Vụ trưởng Vụ Luật pháp và Điều ước quốc tế (Bộ Ngoại giao) đã tập trung làm rõ vai trò và ý nghĩa của an ninh mạng trong bối cảnh toàn cầu mới, đặc biệt là trong khuôn khổ các cơ chế của Liên Hợp Quốc. Ông nhấn mạnh rằng không gian mạng đã trở thành một không gian phát triển mới, nơi dữ liệu và công nghệ số là nguồn lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế – xã hội, nhưng chỉ có thể phát huy hiệu quả khi an ninh mạng được bảo đảm. An ninh mạng không còn là vấn đề riêng của từng quốc gia mà đòi hỏi sự hợp tác quốc tế chặt chẽ, trong đó cơ chế toàn cầu thường trực về an ninh mạng của Liên hợp quốc giữ vai trò then chốt.

Điểm lại quá trình Việt Nam tham gia tích cực, nghiêm túc vào các tiến trình mở của Liên hợp quốc giai đoạn 2019–2025, với sự phối hợp của các bộ, ngành như Ngoại giao, Công an, Quốc phòng, và những đóng góp vào việc hình thành cơ chế toàn cầu mới, TS Nguyễn Đăng Thắng cho rằng Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả, nhưng vẫn còn dư địa để đóng góp mạnh mẽ hơn. Ông kỳ vọng qua hội thảo này các diễn giả sẽ có dịp đánh giá khách quan những gì đã làm được, nhận diện thách thức và cơ hội, đồng thời đề xuất các giải pháp về pháp lý, tiêu chuẩn hóa, tăng cường năng lực và hợp tác. Qua đó, Việt Nam có thể chuẩn bị tốt hơn và đóng vai trò chủ động, thực chất hơn trong giai đoạn tiếp theo.

Chia sẻ tại sự kiện, bà Nguyễn Thị Hoàng Anh, Chủ tịch Hội Luật quốc tế Việt Nam đánh giá cao các nội dung về an ninh mạng, an toàn thông tin trong Công ước Hà Nội. Bà cho rằng quá trình tham gia và ký kết Công ước là một thành tựu lớn, đồng thời cũng là kinh nghiệm quý để Việt Nam tiếp tục tham gia hiệu quả các diễn đàn đa phương trong những lĩnh vực khác.

Bà Hoàng Anh cho biết thêm rất nhiều bài luận, bài khóa của sinh viên Học viện Ngoại giao, kể các các bài nghiên cứu thạc sĩ, đã đề cập đến chủ đề an ninh mạng và sự tham gia đóng góp của Việt Nam vào Công ước quốc tế này.

6 trọng tâm của Nhóm công tác mở của LHQ về an ninh mạng

ThS Nguyễn Hữu Phú, Phó Vụ trưởng Vụ Luật pháp và Điều ước quốc tế (Bộ Ngoại giao) đã có bài trình bày tổng quan về quá trình Việt Nam tham gia Nhóm công tác mở của Liên hợp quốc về an ninh mạng (OEWG) trong bối cảnh quốc tế đầy biến động giai đoạn 2021-2025. Ông nhấn mạnh rằng tiến trình này diễn ra song song với nhiều thách thức lớn: xung đột địa - chính trị kết hợp chiến tranh mạng (Nga - Ukraine, Trung Đông), gia tăng các cuộc tấn công vào hạ tầng trọng yếu, sự bùng nổ của công nghệ AI và khoảng trống pháp lý toàn cầu về không gian mạng.

Những yếu tố đó tạo nền cho các thảo luận xoay quanh sáu nhiệm vụ trọng tâm của nhóm công tác, gồm: xây dựng cơ chế đối thoại thường trực, xác định các mối đe dọa an ninh quốc gia, thúc đẩy quy tắc ứng xử có trách nhiệm, áp dụng luật pháp quốc tế, xây dựng lòng tin và tăng cường năng lực cho các nước đang phát triển.

Việt Nam, dù tham gia tương đối muộn, nhưng nhờ phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và bám sát lập trường đối ngoại, Việt Nam đã có những đóng góp thực chất, được quốc tế ghi nhận. ThS Nguyễn Hữu Phú kỳ vọng Việt Nam sẽ tiếp tục tận dụng cơ hội, phát huy sáng kiến và nâng cao vị thế trong các cơ chế đa phương về an ninh mạng thời gian tới.

Trong bài tham luận của mình, Ths Nguyễn Thị Ngọc Hà, trợ lý Vụ trưởng Vụ Luật pháp và Điều ước quốc tế (Bộ Ngoại giao) đã tập trung phân tích những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam khi tham gia cơ chế toàn cầu mới của Liên Hợp Quốc về an ninh mạng, từ góc độ đối ngoại và hoạch định chính sách. Diễn giả cho biết cơ chế này kế thừa hầu hết nội dung của Nhóm công tác mở trước đây, với trọng tâm là các quy tắc ứng xử có trách nhiệm, áp dụng luật pháp quốc tế, xây dựng lòng tin và đặc biệt là tăng cường năng lực. Mục tiêu của Việt Nam khi tham gia vẫn nhất quán với đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước: bảo đảm chủ quyền, an ninh mạng quốc gia, đồng thời khẳng định vai trò và trách nhiệm của Việt Nam trong hợp tác quốc tế.

Diễn giả nhấn mạnh tăng cường năng lực là lĩnh vực Việt Nam có nhiều dư địa đóng góp và dễ đạt được đồng thuận quốc tế, thông qua các sáng kiến đào tạo, nâng cao năng lực phòng thủ mạng và thu hẹp khoảng cách số. Bên cạnh đó, Việt Nam cần tiếp tục thúc đẩy hoàn thiện khuôn khổ pháp lý quốc tế, phát huy thành công của Công ước Hà Nội và đóng góp vào xây dựng quy tắc ứng xử trên không gian mạng. Một trọng tâm khác là vận hành hiệu quả cơ chế đầu mối liên lạc (PoC) để ứng phó sự cố, qua đó giảm nguy cơ hiểu nhầm và leo thang căng thẳng. Cuối cùng, ThS Nguyễn Thị Ngọc Hà kiến nghị Việt Nam duy trì cơ chế phối hợp liên ngành, tiến tới thành lập nhóm đặc trách do Bộ Ngoại giao chủ trì, đồng thời phát huy vai trò ASEAN và sự tham gia của chuyên gia, doanh nghiệp nhằm nâng cao vị thế và đóng góp thực chất hơn trong giai đoạn tới.

Từ góc độ pháp lý, Trung tá Nguyễn Văn Ngân, Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng (Bộ Quốc phòng) nhấn mạnh xu hướng quốc tế ngày càng coi trọng chủ quyền số, thể hiện qua các công ước, nghị quyết của Liên hợp quốc, khuôn khổ pháp lý của EU, ASEAN và luật nội địa của nhiều quốc gia lớn. Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã sớm xác định bảo vệ chủ quyền không gian mạng là bộ phận không tách rời của chủ quyền quốc gia, được cụ thể hóa qua các nghị quyết chiến lược và hệ thống pháp luật về an ninh mạng, an toàn thông tin.

Trên cơ sở đó, diễn giả đề xuất tăng cường phối hợp giữa Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao trong chia sẻ thông tin, tham mưu chính sách và hợp tác quốc tế; nâng cao hiệu quả cơ chế đầu mối liên lạc, xây dựng lòng tin với các đối tác; qua đó bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh quốc gia trên không gian mạng trong giai đoạn tới.

4 vai trò của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia 

Thay mặt đơn vị đồng chủ trì tổ chức hội thảo, nhà báo Nguyễn Tất Hồng Dương, Tổng biên tập Tạp chí điện tử An ninh mạng Việt Nam, đã nhấn mạnh vai trò và đóng góp thiết thực của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia trong việc triển khai cơ chế toàn cầu mới về an ninh mạng. Nhà báo đã nêu ra 4 việc mà Hiệp hội có thể tiếp tục thực hiện trong thời gian tới. 

Đầu tiên, Hiệp hội sẽ tiếp tục sứ mệnh nâng cao nhận thức xã hội về an ninh mạng và các chuẩn mực ứng xử có trách nhiệm, bởi niềm tin số giữa các quốc gia phải bắt nguồn từ việc mỗi quốc gia thực hiện tốt các chuẩn mực trong nước. Thứ hai, Hiệp hội đóng vai trò cầu nối giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người dân, đặc biệt trong huy động nguồn lực và chuyên gia khi xảy ra sự cố an ninh mạng, vốn không thể chỉ dựa vào cơ quan quản lý nhà nước.

Thứ ba, Hiệp hội có lợi thế trong thúc đẩy hợp tác quốc tế theo kênh xã hội - nghề nghiệp và doanh nghiệp, bổ sung cho kênh hợp tác chính phủ truyền thống. Thứ tư, Hiệp hội góp phần xây dựng năng lực tự chủ công nghệ an ninh mạng, vừa tiếp thu công nghệ tiên tiến, vừa phát triển sản phẩm “Make in Vietnam”. Từ đó, nhà báo Nguyễn Tất Hồng Dương đề xuất bổ sung nguyên tắc “huy động đa bên” bên cạnh "phối hợp liên ngành", nhằm tăng tính thuyết phục, hiệu quả và khẳng định vị thế Việt Nam trong cơ chế toàn cầu mới.

Trung tá Lê Quang Dũng, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đã có bài tham luận tập trung làm rõ đóng góp của Việt Nam trong xây dựng lòng tin và nâng cao năng lực an ninh mạng, coi đây là hai trụ cột then chốt trong tiến trình hợp tác quốc tế và tham gia cơ chế toàn cầu mới. Diễn giả nhấn mạnh Việt Nam luôn ủng hộ việc đưa nội dung xây dựng lòng tin, tăng cường năng lực vào các văn kiện quốc tế, đồng thời chủ động tham gia định hình cơ chế toàn cầu sau giai đoạn 2021-2025.

Từ thực tiễn đó, diễn giả Lê Quang Dũng đã nêu ra bài học: Xây dựng lòng tin cần kiên trì, minh bạch; nâng cao năng lực phải gắn với nhu cầu thực tiễn và bền vững; con người và hợp tác đa bên giữ vai trò quyết định.

Hội thảo cũng đã có tham luận từ ông Lê Quang Hà, Phó Giám đốc công ty An ninh mạng Viettel (VCS); ông Nguyễn Văn Yên, thành viên Hội đồng thành viên Tập đoàn VNPT; ông Nguyễn Thanh Bình, chuyên gia FPT...

Điểm khởi động cho tiến trình dài hạn

Phát biểu kết luận, TS Nguyễn Đăng Thắng, nói rằng hội thảo là điểm khởi động cho một tiến trình mới, dài hạn trong việc tham gia cơ chế toàn cầu về an ninh mạng. Ông Thắng nhấn mạnh an ninh mạng không thể chỉ là câu chuyện của Nhà nước mà phải là mô hình ba bên gồm cơ quan quản lý, doanh nghiệp và giới chuyên gia - học giả. Từ các trao đổi cho thấy, Việt Nam hoàn toàn có đủ năng lực, kinh nghiệm và nguồn lực để tham gia chủ động hơn, không chỉ bằng tiếng nói chính sách mà còn bằng giải pháp, sản phẩm công nghệ và chia sẻ kinh nghiệm xây dựng năng lực, trước hết trong khu vực.

Ông Thắng cho rằng con đường phù hợp để Việt Nam phát huy vai trò là thông qua ASEAN, nơi Việt Nam có thể chủ động đề xuất sáng kiến, dẫn dắt tiếng nói chung thay vì tham gia thụ động. Bên cạnh đó, cần nhìn nhận công nghệ là trung tính, vấn đề cốt lõi nằm ở con người và cách sử dụng công nghệ, đòi hỏi đào tạo nguồn nhân lực và bảo đảm an ninh ngay trong bản thân công nghệ.

Về tổ chức thực hiện, TS Nguyễn Đăng Thắng đề xuất xây dựng một cơ chế tham gia mới không chỉ liên ngành mà còn gắn kết chặt chẽ doanh nghiệp và chuyên gia; tăng cường truyền thông và chia sẻ thông tin thông qua các hiệp hội nghề nghiệp. Cuối cùng, ông nhấn mạnh sự cần thiết của một chiến lược quốc gia công khai về an ninh mạng, làm nền tảng để Việt Nam tham gia hiệu quả và có trách nhiệm ở cấp độ toàn cầu trong thời gian tới.

Xem thêm: