Đến năm 2028, tổng mức đầu tư toàn cầu cho trung tâm dữ liệu AI dự kiến vượt 3.000 tỷ USD gấp ba lần bong bóng dot-com năm 2001

Đầu tư kỷ lục vào AI với hơn 3.000 tỷ USD trong vài năm tới đang đặt ra câu hỏi lớn cho nền kinh tế toàn cầu: Liệu đây có phải bước ngoặt không thể đảo ngược hay là “quả bong bóng” nguy hiểm đang chực chờ vỡ?

Theo báo cáo của The Economist, các công ty công nghệ hàng đầu tại Mỹ sẽ chi gần 400 tỷ USD chỉ trong năm nay để xây dựng hạ tầng cho các mô hình AI. Đến năm 2028, tổng mức đầu tư toàn cầu cho trung tâm dữ liệu AI dự kiến vượt 3.000 tỷ USD - gấp sáu lần GDP Việt Nam và gấp ba lần bong bóng dot-com năm 2001.

Không giống bong bóng dot-com hay khủng hoảng tín dụng năm 2008, lần này các “ông lớn” công nghệ không chỉ tạo ra giá trị ảo mà đang “đốt” tiền mặt thật với quy mô chưa từng có. Giá trị vốn hóa của mỗi tập đoàn big tech và các nhà sản xuất GPU như NVIDIA đã vượt mốc 3.000 tỷ USD, khiến giới kinh tế phải dùng thuật ngữ “too big to fail” (quá lớn để sụp đổ).

AI đã đóng góp tới 40% mức tăng trưởng GDP Mỹ trong năm qua, dù chỉ chiếm vài phần trăm tổng sản lượng. Nếu các dự án hạ tầng AI bị thu hẹp, hậu quả với thị trường lao động và nền kinh tế sẽ tương đương cú sốc sau Thế chiến II. Chính vì vậy, AI dường như đã trở thành “con đường một chiều” buộc phải mang lại kết quả.

Tuy nhiên, rủi ro vẫn hiện hữu. Nhiều doanh nghiệp đã chuyển sang dùng các mô hình ngôn ngữ nhỏ hơn thay vì những bộ khung điện toán đồ sộ, cho thấy có thể cần ít tài nguyên hơn dự kiến. Các nút thắt trong cung ứng điện, chi phí xây dựng trung tâm dữ liệu và sự chậm chạp trong quản lý cũng có thể làm chậm tiến độ hiện thực hóa lợi ích AI.

Nếu kỳ vọng doanh thu không đạt, dòng vốn đầu tư có thể chững lại, khiến một số startup thất bại dưới gánh nặng thua lỗ. Hạ tầng AI giá rẻ - một di sản tương tự như cáp quang do dot-com để lại - có thể là điểm sáng duy nhất, nhưng hơn một nửa chi phí đầu tư vào chip và máy chủ chuyên dụng có nguy cơ trở nên lỗi thời chỉ sau vài năm.

May mắn là phần lớn vốn cho trung tâm dữ liệu đến từ nguồn lợi nhuận nội bộ của các tập đoàn công nghệ thay vì nợ ngân hàng, giảm thiểu rủi ro hệ thống. Tuy nhiên, sự sụt giảm giá cổ phiếu có thể tác động dữ dội đến tâm lý và chi tiêu tiêu dùng, nhất là nhóm người giàu vốn thúc đẩy doanh thu tiêu dùng tại Mỹ.

Lịch sử cho thấy ngay khi bong bóng công nghệ vỡ, hạ tầng để lại vẫn mang lại giá trị: Internet giá rẻ sau dot-com đã tiếp sức cho phát triển toàn cầu suốt ba thập niên. Bong bóng AI hôm nay có thể để lại nền tảng điện toán và dữ liệu mở, giúp thế hệ đổi mới tiếp theo bứt phá.

Đến cuối cùng, câu trả lời cho câu hỏi “AI có quá lớn để vỡ?” vẫn còn để ngỏ. Quy mô đầu tư khổng lồ và áp lực phải thành công tạo ra tình thế “không thể quay đầu”, nhưng những rủi ro về công nghệ, tài chính và thị trường vẫn chực chờ mang lại cơn khủng hoảng nếu bong bóng AI bị xì hơi.

Khôi Nguyên