An ninh mạng - tuyến phòng thủ mới trong kỷ nguyên số

Ngày 25/9 tại Hà Nội, Viện An ninh Phi truyền thống (ANPTT) - Đại học Quốc gia Hà Nội phối hợp cùng Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA) tổ chức tọa đàm “Nhu cầu đào tạo và tổ chức đào tạo an ninh mạng tại Việt Nam”. Sự kiện có sự tham dự của đại diện Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, doanh nghiệp viễn thông, các trường đại học và cơ quan nghiên cứu.

Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm - Viện trưởng Viện ANPTT. Ảnh BTC.

Phát biểu khai mạc, Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm - Viện trưởng Viện ANPTT, cho rằng trong kỷ nguyên số, an ninh mạng giữ vai trò như một “tuyến phòng thủ mới”, quan trọng không kém biên giới trên bộ, trên biển hay trên không. Ông nhấn mạnh: “Việt Nam vừa đứng trước cơ hội lớn từ kinh tế số, vừa phải đối diện với nguy cơ tội phạm mạng xuyên biên giới, ngày càng tinh vi. Đây không chỉ là cảnh báo, mà còn là sự cấp bách trong việc đào tạo đội ngũ chuyên gia an ninh mạng, đầu tư hạ tầng kỹ thuật và xây dựng hành lang pháp lý đủ mạnh để bảo vệ chủ quyền số quốc gia”.

Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm cho rằng, trong kỷ nguyên số, an ninh mạng đã trở thành tuyến phòng thủ quan trọng không kém biên giới trên bộ, trên biển hay trên không. Việt Nam đang đứng trước cả cơ hội và thách thức: cơ hội từ sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế số, nhưng đồng thời cũng phải đối diện với nguy cơ tội phạm mạng ngày càng tinh vi, xuyên biên giới. Ông nhận định, đây không chỉ là cảnh báo, mà còn là sự cấp bách trong việc đào tạo đội ngũ chuyên gia an ninh mạng, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, cũng như xây dựng hành lang pháp lý đủ mạnh để bảo vệ không gian mạng quốc gia.

Thực tế cho thấy, Việt Nam nằm trong nhóm 20 quốc gia bị tấn công mạng nhiều nhất thế giới (theo Kaspersky, BKAV). Riêng năm 2024, có tới 659.000 sự cố an ninh mạng, ảnh hưởng gần một nửa tổ chức công - tư. Trong khi đó, lực lượng nhân lực ATTT hiện chỉ khoảng 70.000 – 80.000 người, nhưng đến năm 2030 con số cần thiết phải đạt 150.000 - 200.000. Theo dự báo tại Vietnam Security Summit 2025, Việt Nam có thể thiếu hụt hơn 700.000 chuyên gia an ninh mạng trong vài năm tới.

Khoảng cách này cho thấy một nghịch lý: hạ tầng số phát triển nhanh, tỷ lệ người dùng Internet lên tới 77 triệu người, thuộc nhóm cao nhất thế giới, nhưng năng lực phòng thủ lại chưa tương xứng.

Đào tạo đa tầng và huấn luyện thực chiến

Ths. Nguyễn Ngọc Kiên - Trưởng phòng Công nghệ nền tảng, Trung tâm An toàn thông tin VNPT phát biểu tại Tọa đàm. Ảnh BTC.

Đại diện khối doanh nghiệp, Ths. Nguyễn Ngọc Kiên - Trưởng phòng Công nghệ nền tảng, Trung tâm An toàn thông tin VNPT, chỉ ra thực tế: riêng năm 2024, Việt Nam đã ghi nhận hơn 659.000 sự cố an ninh mạng, ảnh hưởng tới gần một nửa các tổ chức công - tư. Với hơn 77 triệu người dùng Internet, hạ tầng viễn thông và dịch vụ internet đang trở thành mục tiêu tấn công trọng yếu.

Ông Kiên nhấn mạnh: “Hiện Việt Nam có khoảng 70.000 - 80.000 cán bộ, chuyên gia an toàn thông tin, nhưng để đáp ứng nhu cầu đến năm 2030, chúng ta cần ít nhất 150.000 - 200.000 người. Khoảng cách cung – cầu nhân lực rất lớn, nếu không đầu tư mạnh mẽ, Việt Nam có thể thiếu hụt hơn 700.000 chuyên gia an ninh mạng trong vài năm tới”.

Ngoài ra ông Nguyễn Ngọc Kiên chỉ ra 4 điểm nghẽn lớn:

Thứ nhất công nghệ phát triển nhanh hơn đào tạo: AI, IoT, điện toán lượng tử, blockchain xuất hiện liên tục, trong khi chương trình đào tạo chậm cập nhật.

Thứ hai nhân lực nặng lý thuyết, thiếu thực chiến: nhiều kỹ sư có bằng cấp, chứng chỉ quốc tế nhưng kỹ năng ứng phó tình huống thực tế còn hạn chế.

Thứ ba chảy máu chất xám: chuyên gia giỏi thường bị hút sang Big Tech, fintech, ngân hàng hoặc ra nước ngoài.

Thứ tư thiếu chuyên sâu cho viễn thông - Internet: đào tạo chủ yếu về an ninh tổng quát, ít khóa dành riêng cho mạng lõi, hạ tầng 5G/6G, dịch vụ cloud.

Theo ông Kiên, để đáp ứng nhu cầu bùng nổ, đào tạo cần triển khai theo mô hình đa tầng:

Thứ nhất tầng quản lý - hoạch định chính sách: cung cấp kiến thức chiến lược, quản trị rủi ro, văn hóa an ninh mạng.

Thứ hai tầng kỹ thuật chuyên sâu: đào tạo chuyên gia phân tích mã độc, pentester, quản trị SOC, điều tra số, đặc biệt là kỹ sư bảo mật hạ tầng viễn thông 5G.

Thứ ba tầng phổ cập: nâng cao nhận thức cho toàn bộ nhân viên, bởi 80% sự cố xuất phát từ yếu tố con người.

Đặc biệt, ông nhấn mạnh mô hình cyber range - thao trường mô phỏng tấn công mạng để rèn luyện kỹ năng thực chiến. Đây là cách duy nhất giúp kỹ sư Việt Nam có trải nghiệm gần sát với môi trường tấn công thực tế.

“Đào tạo nhân lực an ninh mạng không chỉ là vấn đề nhân sự, mà còn là nền tảng bảo vệ chủ quyền số quốc gia. Đây phải được coi như đầu tư cho hạ tầng thiết yếu của đất nước” - ông Kiên khẳng định.

Quang cảnh phiên Tọa đàm. Ảnh BTC.

Có thể thấy đào tạo an ninh mạng không chỉ là câu chuyện chuyên môn, mà là trụ cột để bảo vệ chủ quyền số quốc gia. Việt Nam muốn đi nhanh trên con đường kinh tế số thì phải song song xây dựng lực lượng phòng thủ số đủ mạnh.

Nếu xem điện, nước, giao thông, viễn thông là hạ tầng thiết yếu thì an ninh mạng cũng cần được coi ở cùng vị thế. Đầu tư cho đào tạo nhân lực an ninh mạng chính là đầu tư cho hạ tầng phát triển bền vững của đất nước.

Với sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp, cơ sở đào tạo và cộng đồng chuyên gia, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một quốc gia mạnh về an ninh mạng, vững vàng trước thách thức của kỷ nguyên số.

Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển và ứng dụng Internet cao nhất thế giới, với khoảng 79,8 triệu người dùng vào đầu năm 2025, tương đương 78,8% dân số kết nối trực tuyến. Số lượng tài khoản mạng xã hội đạt 76,2 triệu, chiếm 75,2% dân số, cho thấy mức độ gắn bó sâu rộng của người dân với không gian số. Việt Nam cũng đứng đầu Đông Nam Á về số lượng tên miền quốc gia, đồng thời xếp thứ 2 khu vực, thứ 8 châu Á và thứ 30 thế giới về số lượng địa chỉ IPv4.

Không chỉ chú trọng phát triển hạ tầng, những năm qua Việt Nam đã tích cực tham gia các diễn đàn an ninh mạng khu vực ASEAN và quốc tế, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong hợp tác toàn cầu. Đặc biệt, Việt Nam đang chuẩn bị cho Lễ ký kết Công ước Liên hợp quốc về tội phạm mạng dự kiến diễn ra tại Hà Nội vào tháng 10/2025 - một dấu mốc quan trọng khẳng định vai trò và trách nhiệm của Việt Nam trong bảo đảm an toàn, an ninh thông tin trên phạm vi toàn cầu.

Thu Uyên