Từ trò vui thành mối nguy trên không gian mạng

Những ngày gần đây, cộng đồng Gen Z rần rần chia sẻ trend biến ảnh chân dung thành mô hình figure tỉ lệ 1/7 bằng AI. Chỉ cần truy cập công cụ Gemini hay các nền tảng tương tự, tải một bức ảnh rõ nét và nhập prompt dựng hình, hệ thống sẽ trả về sản phẩm như thật: figure đứng trên đế mica trong suốt, bên cạnh màn hình hiển thị quá trình dựng 3D, kèm hộp figure phong cách BANDAI.

Các hình ảnh được các bạn trẻ bắt trend, đăng tải trên mạng xã hội. Nguồn FB.

Trào lưu này đánh trúng tâm lý thích sự khác biệt, độc đáo và “bắt trend” nhanh chóng của giới trẻ. Việc khoe thành phẩm lên Facebook, TikTok hay Instagram mang lại hiệu ứng “ảo diệu”, dễ dàng thu hút hàng nghìn lượt thích.

Nhưng ít ai để ý rằng để có sản phẩm đẹp mắt, người dùng đã cung cấp dữ liệu cá nhân nhạy cảm nhất: khuôn mặt. Đây không chỉ là một bức ảnh vô thưởng vô phạt, mà còn chứa thông tin sinh trắc học - thứ đang được dùng rộng rãi để mở khóa điện thoại, xác thực tài khoản ngân hàng, truy cập hệ thống hành chính công. Một khi dữ liệu này bị thu thập hoặc lọt ra ngoài, hậu quả sẽ không đơn giản.

Các chuyên gia cảnh báo, khuôn mặt người chính là “chìa khóa” kỹ thuật số. Hacker có thể dùng ảnh để:

• Tạo deepfake, giả mạo phát ngôn hoặc hành động của nạn nhân.

• Huấn luyện mô hình 3D đánh lừa hệ thống nhận diện gương mặt.

• Bán dữ liệu trên chợ đen, kèm theo metadata như thời gian, vị trí chụp.

Chỉ một bức ảnh chân dung chất lượng cao đã đủ để dựng nên hồ sơ giả mạo hoàn chỉnh, mở ra nguy cơ lừa đảo tinh vi.

Điều khoản dịch vụ: “cái bẫy” ít ai đọc

Không ít nền tảng AI yêu cầu người dùng đồng ý cho phép lưu trữ, sử dụng và thậm chí tái phân phối hình ảnh tải lên. Đa phần Gen Z thường bỏ qua bước đọc điều khoản, vội vàng bấm “chấp nhận” để nhanh chóng trải nghiệm. Hệ quả là ảnh cá nhân có thể được lưu trữ vô thời hạn, dùng để huấn luyện AI hoặc khai thác cho mục đích thương mại – mà người dùng không hề hay biết.

Vấn đề trở nên phức tạp hơn khi nhiều hệ thống đặt máy chủ ở nước ngoài. Khi xảy ra sự cố rò rỉ dữ liệu, việc đòi quyền lợi hay áp dụng chế tài pháp lý gần như bất khả thi.

Ngoài ra, tâm lý muốn khoe ngay thành quả trên mạng càng khiến rủi ro tăng cao. Nhiều bạn trẻ đăng cả figure lẫn ảnh gốc, vô tình cung cấp bộ dữ liệu song song – vừa thật, vừa giả – để kẻ gian dễ dàng khai thác.

Một số hệ quả có thể xảy ra:

• Giả mạo thương hiệu: Prompt dựng figure thường mô phỏng bao bì BANDAI hay các hãng nổi tiếng, dễ gây tranh chấp bản quyền và bị lợi dụng để bán hàng giả.

• Tấn công qua link chia sẻ: Ảnh figure thường được lưu qua link tải về. Hacker có thể cài mã độc, phát tán virus qua các đường link giả mạo.

• Huấn luyện ngầm: Ảnh chân dung không chỉ tạo figure mà còn trở thành “nguyên liệu” huấn luyện cho hệ thống nhận diện mới, người dùng hoàn toàn không được thông báo.

Không ai phủ nhận sự hấp dẫn của trào lưu này. Một bộ sưu tập figure “ảo mà thật” chắc chắn là trải nghiệm thú vị. Nhưng để an toàn, người dùng cần tỉnh táo hơn trước khi nhập cuộc. Một số nguyên tắc cơ bản:

Thứ nhất tránh dùng ảnh nhạy cảm: Không tải ảnh thẻ, ảnh làm giấy tờ, ảnh có độ phân giải quá cao.

Thứ hai đọc kỹ điều khoản: Xem nền tảng có cam kết xóa dữ liệu hay không.

Thứ ba hạn chế chia sẻ công khai: Nếu đăng figure, đừng để kèm ảnh gốc hoặc thông tin cá nhân.

Thứ tư chọn nền tảng uy tín: Ưu tiên dịch vụ có chính sách bảo mật minh bạch, được cộng đồng công nghệ đánh giá cao.

Thứ năm giám sát tài khoản: Nếu nghi ngờ dữ liệu bị lộ, cần đổi mật khẩu, bật xác thực hai lớp và theo dõi biến động bất thường.

Ở thời đại dữ liệu trở thành tài sản quý giá, sự tiện lợi và mới lạ không bao giờ miễn phí. Cái giá phải trả có thể chính là sự riêng tư và an toàn của bạn.

Trend AI biến ảnh chân dung thành figure 3D mang lại sự mới mẻ và thỏa mãn niềm vui sáng tạo của giới trẻ. Nhưng niềm vui ấy chỉ trọn vẹn khi được trải nghiệm một cách thông minh, kiểm soát tốt dữ liệu cá nhân. Tham gia trào lưu công nghệ không sai, nhưng cần nhớ: an toàn luôn phải đi trước “ảo diệu”.

​​​​​​Thu Uyên