Ban đầu, các đường dây này nhắm vào nạn nhân ở Trung Quốc và Vùng lãnh thổ Đài Loan, sau đó mở rộng sang Nam Á, Đông Nam Á và Ấn Độ. Giờ đây, chúng đã lan đến châu Phi, nơi tỷ lệ thất nghiệp cao và áp lực di cư tạo ra con đường nguy hiểm dẫn người trẻ đến hàng loạt các nhà máy nô lệ mạng.

Theo một cuộc điều tra của tờ The Guardian (Anh), ngày càng nhiều người châu Phi đang bị lừa vào cái mà các chuyên gia mô tả là “chế độ nô lệ hiện đại”, bị giam giữ trong các khu phức hợp ở Đông Nam Á và buộc phải thực hiện các trò lừa đảo trực tuyến cho các băng nhóm tội phạm có tổ chức.

Ảnh minh họa

Bài báo nêu trường hợp của Duncan Okindo, một thanh niên Kenya 26 tuổi, sang Bangkok hồi tháng 12 sau khi trả cho một công ty môi giới việc làm 200.000 shilling (1.150 bảng Anh tương đương hơn 40 triệu VND) với hy vọng có công việc dịch vụ khách hàng. Thay vào đó, hộ chiếu của anh bị tịch thu và anh bị đưa lậu sang Myanmar.

Okindo bị giam trong KK Park, một khu phức hợp khổng lồ do băng nhóm tội phạm Trung Quốc điều hành. Ở đó, anh bị ép suốt nhiều tháng phải điều hành các tài khoản mạng xã hội giả nhằm lừa đảo người Mỹ qua các chiêu trò tiền mã hóa. Như nhiều nạn nhân khác, anh đối mặt với bạo lực nếu không đạt chỉ tiêu lừa đảo hằng ngày.

Một ngành công nghiệp bùng nổ dựa trên sự bóc lột

Liên Hợp Quốc ước tính có ít nhất 120.000 người bị giam trong các khu “lừa đảo mạng” ở Myanmar, nhiều trong số đó tại thị trấn biên giới Myawaddy. The Guardian cho biết số lượng khu phức hợp này đã hơn gấp đôi kể từ cuộc đảo chính năm 2021, từ 11 lên 26 dọc biên giới Thái Lan.

Ban đầu, các hoạt động “nô lệ mạng” chủ yếu nhắm vào người Trung Quốc và Đài Loan. Sau đó, chúng mở rộng sang Đông Nam Á và Ấn Độ. Giờ đây, người châu Phi - đặc biệt là người Kenya, Uganda, Ethiopia và Nam Phi - ngày càng bị buôn sang đây để đáp ứng nhu cầu về lao động biết tiếng Anh và có kỹ năng kỹ thuật số.

Vì sao người châu Phi bị nhắm đến?

Nhiều thanh niên châu Phi bị lôi kéo vào mạng lưới tội phạm do thông thạo tiếng Anh, quen thuộc văn hóa phương Tây, nhưng lại ít cơ hội việc làm ở quê nhà.

Các nhà phân tích nói với The Guardian rằng sau khi chính quyền Trung Quốc mạnh tay trấn áp nạn lừa đảo nhắm vào công dân trong nước, các băng nhóm ngày càng chuyển sang sử dụng lao động từ châu Phi để điều hành các chiêu trò lừa đảo nhắm vào Mỹ và châu Âu.

Tại Kenya, khoảng 80% dân số dưới 35 tuổi với cơ hội việc làm hạn chế đã khiến họ đặc biệt dễ bị tổn thương. Một khảo sát được The Guardian trích dẫn cho thấy 4/10 thanh niên Kenya từng cân nhắc việc di cư để tìm việc. Bọn buôn người lợi dụng sự tuyệt vọng này, đăng tin tuyển dụng giả trên mạng xã hội, nhắn tin điện thoại, thậm chí tổ chức các đợt tuyển dụng tận làng quê.

Ứng phó của chính phủ và hoạt động giải cứu

Việc giải thoát các nạn nhân đòi hỏi sự phối hợp hiệu quả giữa chính phủ, lực lượng vũ trang và chính quyền địa phương.

Theo The Guardian, chính phủ Thái Lan đóng vai trò then chốt trong việc thương lượng trả tự do cho các nạn nhân, phối hợp với chính quyền quân sự Myanmar và các nhóm vũ trang địa phương. Nạn nhân chỉ được trả về Thái Lan sau khi chính phủ nước họ chấp thuận hồi hương và chi trả chi phí chuyến bay.

Tháng 2 vừa qua, 260 người thuộc 19 quốc gia đã được giải cứu khỏi các khu lừa đảo trực tuyến quy mô công nghiệp ở Myawaddy, Myanmar, và bàn giao cho giới chức Thái tại Mae Sot. Các khu này khét tiếng vì giam giữ nạn nhân trong điều kiện khắc nghiệt, giám sát chặt chẽ, đe dọa và bạo hành.

Giới chức Thái xác định 258 trong số họ là nạn nhân của nạn buôn người theo National Referral Mechanism (NRM) hay "Cơ chế Tham khảo Quốc gia". NRM là một quy trình được thiết kế để phát hiện và hỗ trợ các nạn nhân của nạn buôn người và chế độ nô lệ mới (modern slavery). Các nạn nhân nói trên đến từ nhiều nước châu Á và châu Phi, bao gồm Philippines, Lào, Campuchia, Trung Quốc, Sri Lanka, Nepal, Đài Loan, Bangladesh, Pakistan, Ethiopia, Uganda, Kenya, thậm chí cả Brazil.

Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 4/2024, chính phủ Kenya đã hồi hương 175 công dân từ Myanmar - tăng mạnh so với 150 trường hợp được giải cứu trong cả giai đoạn 2022–2024. Ethiopia và Uganda cũng đã hỗ trợ hồi hương công dân của mình.

Tháng 3/2024, Bộ Quan hệ Quốc tế và Hợp tác (DIRCO) của Nam Phi xác nhận giải cứu 23 công dân khỏi Myanmar, với sự hỗ trợ của Cơ quan Quản lý Biên giới. Họ nằm trong số hơn 7.000 người nước ngoài bị giam trong điều kiện tương tự.

Cũng như trường hợp của Okindo, nhiều nạn nhân bị lừa bởi các công ty môi giới việc làm giả, quảng cáo việc nhẹ lương cao trên mạng xã hội, hứa hẹn nhà ở miễn phí và chi trả chi phí đi lại. Sau khi đến Thái Lan, họ bị đưa lậu qua biên giới sang Myanmar trái với ý muốn.

Một cuộc khủng hoảng nhân đạo đang gia tăng

Các chuyên gia cảnh báo tình trạng buôn người từ châu Phi sang Đông Nam Á là giai đoạn mới nhất của một ngành công nghiệp toàn cầu chuyên khai thác những nhóm dân cư dễ bị tổn thương.

Benedikt Hofmann, đại diện khu vực của Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm, nói với The Guardian rằng: “Khi một nước đã nâng cao nhận thức, bọn buôn người đơn giản chỉ chuyển sang nước khác. Đó cũng là lý do chúng ta đang thấy ngày càng nhiều nạn nhân từ châu Phi.”

Với những người sống sót như Okindo, nỗi ám ảnh vẫn chưa dứt dù đã được giải cứu. Trả lời The Guardian, anh thừa nhận rằng mỗi khi nhớ lại quãng thời gian đó, anh vẫn thấy sợ hãi.

Câu chuyện của anh phản ánh một thực tế phũ phàng: với hàng nghìn thanh niên châu Phi, giấc mơ tìm cơ hội ở nước ngoài đã biến thành cơn ác mộng của cảnh giam cầm, bạo hành và bóc lột.

Nguyễn Yến (theo Business Insider)