Cùng nhau an toàn trực tuyến - Không ai bị bỏ lại phía sau trong thế giới số

Theo thống kê của Liên minh Niềm tin Số, các vụ việc liên quan đến lừa đảo giả danh, ép buộc tâm lý và thao túng cảm xúc qua mạng đang gia tăng mạnh trong hai năm gần đây. Đáng lo ngại, nhiều nạn nhân là học sinh, sinh viên - những người thiếu kỹ năng tự bảo vệ và dễ bị tác động bởi yếu tố cảm xúc.

“Tội phạm mạng ngày nay không chỉ nhắm đến ví tiền, mà nhắm vào tâm trí. Hình thức ‘bắt cóc online’ khiến nạn nhân tự cô lập, tự tuân theo chỉ dẫn của kẻ xấu qua các cuộc gọi giả danh cơ quan công quyền hay tổ chức quốc tế. Khi AI được sử dụng để giả giọng nói, giả khuôn mặt, ranh giới giữa thật và giả gần như bị xóa nhòa”, ông Vũ Duy Hiền phân tích.

Trong nhiều vụ việc, các đối tượng đã dùng công nghệ deepfake để tạo video giả, khiến phụ huynh tin rằng con mình bị “bắt cóc”, rồi chuyển tiền theo chỉ dẫn. Dù không có hành vi bạo lực thực tế, hậu quả tâm lý để lại với trẻ và cha mẹ đều rất nghiêm trọng. "Đây là một dạng tội phảm ảo và gây tổn thưởng thật. Các em không bị xâm hại thể chất, nhưng bị khủng hoảng tinh thần, mất lòng tin và cảm giác an toàn, điều đó nguy hiểu không kém các hình thức khác".

Với tốc độ phát triển của AI và công nghệ sinh trắc học, ranh giới giữa “ảo” và “thật” ngày càng mong manh. Vì vậy, chiến dịch “Không Một Mình” đặt mục tiêu giáo dục kỹ năng an toàn số cho học sinh ngay từ cấp tiểu học, song song với việc hoàn thiện khung pháp lý và hợp tác quốc tế về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng.

Trong bối cảnh trẻ em tiếp xúc Internet từ rất sớm, trung bình ở Việt Nam là 8 tuổi việc giám sát tuyệt đối không còn khả thi. Theo ông Hiền, điều quan trọng không phải là cấm đoán, mà là đồng hành có hiểu biết. “Cha mẹ cần trò chuyện, hướng dẫn con hiểu lý do vì sao phải cẩn trọng. Sự tin tưởng và lắng nghe sẽ hiệu quả hơn những lời cấm khô cứng. Khi trẻ hiểu, trẻ sẽ tự bảo vệ mình”, ông Vũ Duy Hiền nhấn mạnh.

Ngoài ra, ở góc độ nhà trường, đại diện Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia đề xuất đưa giáo dục kỹ năng số vào chương trình chính khóa, giống như các môn học nền tảng khác. Việc dạy trẻ nhận diện thông tin giả, bảo mật dữ liệu cá nhân, phản ứng khi bị quấy rối trực tuyến cần được thực hiện thường xuyên và có hệ thống.

Về phía doanh nghiệp và các nền tảng số, ông Hiền nhấn mạnh trách nhiệm của họ trong việc xây dựng cơ chế bảo vệ dữ liệu người dùng, kiểm duyệt nội dung độc hại và minh bạch hóa trong thuật toán đề xuất. “An toàn mạng không thể là trách nhiệm của một bên. Đó là bài toán liên ngành, liên thế hệ nơi mỗi người đều có vai trò riêng”, ông nói.

Chiến dịch “Không Một Mình” cũng khuyến khích các tổ chức xã hội, cơ quan truyền thông và cộng đồng mạng tham gia bằng những hành động nhỏ như chia sẻ thông tin chính thống, tố giác hành vi xấu, hoặc hướng dẫn trẻ em sử dụng Tổng đài 111 khi cần hỗ trợ.

Trong chiến dịch “Không Một Mình”, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) giữ vai trò điều phối trung tâm và kết nối đa ngành. Ông Vũ Duy Hiền cho biết Hiệp hội đảm nhiệm ba nhiệm vụ trọng tâm:

Thứ nhất kết nối liên ngành và quốc tế để hình thành mạng lưới bảo vệ trẻ em toàn diện, có sự tham gia của cơ quan quản lý, tổ chức xã hội, doanh nghiệp công nghệ và các tổ chức quốc tế như UNICEF hay UNODC.

Thứ hai lan tỏa nhận thức cộng đồng thông qua báo chí chuyên ngành, các chiến dịch truyền thông và bộ tài liệu “Cẩm nang Không Một Mình”, giúp phụ huynh, giáo viên và học sinh dễ dàng tiếp cận kiến thức an toàn số.

Thứ ba thúc đẩy hợp tác công - tư - xã hội, hình thành Liên minh Niềm tin Số như một nền tảng chung về trách nhiệm xã hội, giúp doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân cùng chung tay xây dựng niềm tin trong không gian mạng Việt Nam.

Bảo vệ trẻ em trong không gian mạng không chỉ là trách nhiệm của nhà nước hay ngành an ninh, mà là nhiệm vụ chung của gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Đặc biệt hơn là trách nhiệm với chính mình, ông Vũ Duy Hiền gửi thông điệp tới trẻ em "Với trẻ em hãy nhớ, đừng tin người lạ trên mạng, đừng chia sẻ thông tin cá nhân, và nếu gặp điều gì bất thường, hãy nói ngay với cha mẹ, thầy cô hoặc gọi Tổng đài 111”.

Còn với phụ huynh, ông cho rằng, thay vì chỉ dựa vào phần mềm kiểm soát, cha mẹ cần trở thành người bạn đáng tin cậy của con, lắng nghe và đồng hành để trẻ hiểu, chứ không sợ.

Ông cũng kêu gọi đội ngũ giáo viên và cộng đồng cùng chung tay lan tỏa tri thức an toàn số, đưa nội dung này trở thành một phần của giáo dục nhân cách trong kỷ nguyên số. “Mỗi hành động quan tâm hôm nay chính là lá chắn bảo vệ thế hệ tương lai”, ông nói.

Chiến dịch “Không Một Mình” vì thế không chỉ dừng ở khẩu hiệu tuyên truyền, mà trở thành cam kết xã hội mang tính nhân văn sâu sắc - nơi mọi trẻ em Việt Nam đều có quyền được an toàn, được đồng hành và được yêu thương trong thế giới số.

Thông điệp cuối cùng của ông Vũ Duy Hiền cũng là lời nhắc dành cho mỗi công dân mạng: “Không Một Mình” không chỉ là một chiến dịch, mà là lời cam kết của toàn xã hội - rằng trong hành trình chuyển đổi số, không ai được phép bị bỏ lại phía sau, đặc biệt là những đứa trẻ - tương lai của một Việt Nam số an toàn, nhân văn và đáng tin cậy.

Thu Uyên (thực hiện)